128 lines
5.7 KiB
Markdown
128 lines
5.7 KiB
Markdown
---
|
||
title: "#31 An teureuged"
|
||
date: 2023-09-13T12:00:00+02:00
|
||
draft: false
|
||
image: "./anTeureuged.jpg"
|
||
slug: "31-an-teureuged"
|
||
---
|
||
|
||
{{< block_color blue >}}
|
||
Setu treuzskrivadur ar gronikenn [**An teureuged**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/an-teureuged-hag-an-tredan).
|
||
{{< /block_color >}}
|
||
|
||
|
||
{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/an-teureuged-hag-an-tredan/embed/light" >}}
|
||
|
||
---
|
||
|
||
Brav eo an amzer hiziv, deomp da bourmen !
|
||
Met pelec'h ?
|
||
Mmh, er c'hoad marteze ?
|
||
Met da ziwall zo, gall' reomp bezañ taget.
|
||
Vo ket komzet eus ar bleizi na eus ar sarpanted hiziv.
|
||
Kontet 'vo eus traoù bihanoc'h kentoc'h : an teureuged, les tiques.
|
||
Ur bern traoù zo da zeskiñ diwar o fenn !
|
||
|
||
Petra eo an teureuged neuze ?
|
||
Pe an tarlasked, pe an tilhed, 'giz 'vez lâret mod-all ?
|
||
Araknid int, 'giz ar c'hevnid.
|
||
N'emaint ket er memes familh 'vat, met en unan all : familh an akarianed.
|
||
Bihan-bihan int, etre 3 ha 6 mm, ar pezh zo bras a-walc'h evit an akarianed.
|
||
Kavet 'vezont war ar plant bihan, 'giz ar geot pe al louzoù, hag aze, emaint o c'hortoz.
|
||
|
||
O c'hortoz un ostiz emaint.
|
||
Rak parazited pe loened arvevat int.
|
||
Bevañ a reont diwar un ostiz.
|
||
Pe meur a hini evit a sell ouzh an teureuged.
|
||
'Maon o vont da gontañ deoc'h kelc'hiad o buhez.
|
||
'Giz loened rummad an artropoded o deus an teureuged meur a stumm e-korf o buhez.
|
||
|
||
Kregiñ a ra gant ur vi.
|
||
|
||
En nevez-amzer e teu ul larvenn diwar ar vi-mañ.
|
||
Klask a ra un ostiz evit debriñ he fred kentañ :
|
||
ul loen bihan a-walc'h (ul labous da skouer, pe ur bronneg bihan).
|
||
Chom a ra war an ostiz an hañv-pad, ma'g'eo gouest.
|
||
'Pad ar prantad-mañ eo krog-mat er c'hroc'hen, ha sunañ a ra gwad an ostiz.
|
||
En diskar-amzer e kouezh, debret he deus trawalc'h, ha muzañ a ra, cheñch a ra.
|
||
Dont a ra da nimfenn.
|
||
|
||
An nimfenn a c'hortoz an nevez amzer war-lerc'h evit klask un ostiz all, e-pad an hañv ivez.
|
||
P'he deus lonket gwad a-walc'h, en diskar-amzer e kouezh en-dro ha, a-benn ar fin e teu en oad.
|
||
|
||
En nevez-amzer goude, e klask an ostiz diwezhañ, ul loen brasoc'h ar wech-mañ :
|
||
ur c'hi, ur vuoc'h, pe c'hoazh un den…
|
||
Ar parezed a glask ar pared, ha strujañ a reont war an ostiz.
|
||
Da c'houde e krog ar parezed 'barzh ar c'hroc'hen evit sunañ gwad ur wech diwezhañ.
|
||
|
||
Ha war-lerc'h e kouezhont ur wech all war al leur evit dozviñ vioù, milieroù anezho.
|
||
|
||
Hag adkroget ar c'helc'hiad gant pep hini eus ar vioù-se
|
||
|
||
|
||
|
||
Dav eo goût : n'eo ket an teureuged a zo dañjerus.
|
||
'Vez ket lonket kalz gwad, pegen bihan int.
|
||
Met an teureuged n'int ket oc'h unan !
|
||
Alies e teuont gant baktiri anvet Borrelia, hag ar re-se zo dañjerus.
|
||
Hervez an Inrae (an institud a ra enklaskoù diwar-benn al labour douar hag an endro),
|
||
30% eus an teureuged a vefe ar Borrelia en enno, e Frañs.
|
||
Ma vez un den kroget gant un teureug eñfektet e c'hell bezañ eñfektet ivez.
|
||
Gall' ra 'n em gavet klañv gant ur c'hleñved anvet borrelioz pe kleñved Lyme, la maladie de Lyme.
|
||
Ha n'eo ket brav ar c'hleñved-mañ, me 'lâr deoc'h.
|
||
|
||
Er penn-kentañ n'eus ke'met un tach ruz war ar c'hroc'hen, a ya war vrasaat.
|
||
|
||
War-lerc'h, goude un nebeud sizhunioù hep louzoù (hep antibiotikoù),
|
||
e ya ar baktiri un tammig peplec'h er c'horf.
|
||
Klask a reont eñfektiñ lodennoù zo.
|
||
|
||
Artrit a c'hell bezañ da skouer, dreist-holl gant ar vugale.
|
||
Ar baktiri a ya d'ur c'houbl, d'un artikulation, ur glin da skouer, ha poan a ra.
|
||
|
||
Ur skuizhder spontus a c'hell bezañ ivez, gant diaestaerioù evit prederiañ ha bezañ aketus.
|
||
|
||
Met dre chañs 'zo antibiotikoù, ha gras dezho e c'heller pareañ an dud tapet gant ar borrelioz.
|
||
|
||
Ma, un tamm tristik ar gronikenn.
|
||
Met keloù mat zo, emañ skipailhoù skiantel o labourat war an afer !
|
||
Da skouer oa bet embannet ur studiadenn e miz Even 2023 e Current Biology
|
||
gant ur skipailh eus skolveur Bristol, e bro Saoz.
|
||
C'hoariet o deus gant teureuged ha gant tredan statek, l'électricité statique.
|
||
Merzhet o deus e vez desachet an teureuged gant feur ul loen bennak pa vez leun a dredan statek.
|
||
Ha merzet zo bet ivez e vez karget feur al loened,
|
||
da lâret eo e vez berniet an tredan statek, pa vezont o fiñval en oc'h endro,
|
||
o frotañ ouzh ar plant lakaomp.
|
||
Ha neuze gant ur feur leun a dredan e vez desachet an teureuged,
|
||
hep na vefe graet tra 'bet ganto, hep na vefe lammet memes.
|
||
Ret eo bezañ tost memestra : un nebeud milimetroù pe sañtimetroù d'ar muiañ,
|
||
met efedus e seblant bezañ, da nebeutañ evit chom peget ouzh an ostizien
|
||
|
||
Gwir eo n'eo ket gwall fetis ar studiadenn-mañ marteze.
|
||
Unan all zo bet embannet, e fin miz Gouere 2023 er journal Microbiome.
|
||
Savet zo bet gant ar skipailh ur vaksin ha n'eo ket eeun, da lâret eo,
|
||
'vez ket vaksinet an dud, 'vez ket vaksinet an teureuged met… an ostizien all.
|
||
Da skouer, ul logodenn.
|
||
Ar vaksin a zo ur baktiri all e gwirionez, unan ha ne ra ket zroug.
|
||
Ur wech lakaet e korf al logodenn e komañs houmañ da sevel enepkorfoù, des anticorps.
|
||
En em zifen a ra.
|
||
Ha setu giz-se vez lonket an enepkorfoù-se gant an teureug a glask sunañ ar gwad.
|
||
Ha kavet zo bet neuze, zo kalz nebeutoc'h a vaktiri Borrelia en teureug-mañ war-lerc'h.
|
||
Bihanoc'h ar riskl e vefe treuzkaset ar c'hleñved Lyme.
|
||
Mont a ra war-raok !
|
||
|
||
|
||
Hiziv hon eus graet un tamm pourmenadenn er c'hoad.
|
||
Graet hon eus anaoudegezh gant an teureuged hag ar baktiri Borrelia.
|
||
Un daouad a c'hell bezañ dañjerus.
|
||
Met gwelet hon eus ivez e vez brasaet ar gouiziegezh bemdez.
|
||
Daoust da se eo gwelloc'h diwall memestra.
|
||
Ha goude ur bourmenadenn en natur, er c'hoad, teurel ur sell deus ar c'horf penn-da-benn !
|
||
|
||
Un draig evit echuiñ : m'ho peus c'hoant da gemer perzh en araokadennoù skiantel war an dachenn-mañ
|
||
e c'hellit mont war al lec'hienn "[citique.fr](https://citique.fr)",
|
||
e lec'h ma c'hallit signaliñ flemmadennoù,
|
||
ha sikour ar skipailhoù skiantel da gartennaouiñ an teureuged.
|
||
|
||
|
||
{{< cc "by nc" >}} |