podkastoù

content/podcasts/brav-ha-bev/23-an-antibioresistans-1/index.br.md

@@ -14,6 +14,7 @@ Setu treuzskrivadur ar gronikenn [**An antibioresistañs (1/2)**](https://podkas
 {{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/an-antibioresistans-1-2-an-antibiotikou/embed/light" >}}
 
 ---
+
 Hiziv kinnigan deoc'h kontañ deus traoù munut ha deus traoù bras-bras, deus traoù kozh ha deus traoù a-vremañ.
 Safaret 'vo eus baktiri ha deus ar bed a-bezh ivez.
 Al liamm zo etre an 2 eo an antibioresistañs,

content/podcasts/brav-ha-bev/23-an-antibioresistans-1/index.fr.md

@@ -1,103 +1,93 @@
 ---
-title: "#22 Svante Pääbo - Priz Nobel ar medisinerezh"
+title: "#23 An antibioresistañs (1/2)"
-date: 2022-11-09T12:00:00+02:00
+date: 2022-11-23T12:00:00+02:00
 draft: false
-image: "./prizNobelArMedisinerezh.jpg"
+image: "./antibioresistans1.jpg"
-slug: "22-priz-nobel-ar-medisinerezh"
+slug: "23-an-antibioresistans-1"
 ---
 
 {{< block_color blue >}}
-Transcription de l'épisode [**Svante Pääbo - Priz Nobel ar medisinerezh**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/svante-paabo-priz-nobel-ar-medisinerezh).
+Transcription de l'épisode [**An antibioresistañs (1/2)**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/an-antibioresistans-1-2-an-antibiotikou).
 {{< /block_color >}}
 
 
-{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/svante-paabo-priz-nobel-ar-medisinerezh/embed/light" >}}
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/an-antibioresistans-1-2-an-antibiotikou/embed/light" >}}
 
 ---
 
-Hiziv 'kinnigan deoc'h beajiñ en amzer dremenet.
+Hiziv kinnigan deoc'h kontañ deus traoù munut ha deus traoù bras-bras, deus traoù kozh ha deus traoù a-vremañ.
-Ha pell zo memes.
+Safaret 'vo eus baktiri ha deus ar bed a-bezh ivez.
-Mont a raimp da veajiñ betek orin an denelezh pe orin mab-den.
+Al liamm zo etre an 2 eo an antibioresistañs,
-Emaomp o vont da safaret deus priz Nobel ar medisinerezh 2022 a zo bet roet da Svante Pääbo.
+un doare redadeg zo gant ar baktiri hag al louzoù a c'hellomp produiñ, an antibiotikoù.
-
+Div gronikenn 'vo war ar sujed-mañ.
-"Graet eo e soñj gant bodadeg Nobel hag ensavadur Karolinska
+Ha ni zo o vont da gregiñ e-barzh gant un istor, un istor zo c'hoarvezet tost 100 vloaz zo, e 1928.
-da reiñ priz Nobel 2022 ar Fiziologiezh pe ar Medisinerezh da Svante Pääbo,
-evit ar pezh en deus lakaet war wel diwar-benn jenomoù hominined marvet
-hag emdroadur an denelezh"
-Ar pezh emaomp o paouez klevet 'oa kemenn bodadeg ar priz Nobel, a-benn ma oa bet roet ar priz e 2022.
-
-Ar paotr-se, Svante Pääbo en deus krouet un dachenn skiantel nevez : ar paleojenomik.
-Da lâret eo, studiañ ADN ar spesadoù marv. Ha marv abaoe pell zo, 'giz 'm eus lâret.
-Intereset eo Svante Pääbo gant istor an denelezh.
-Savet en deus teknikoù, doareoù da studiañ ADN ar spesadoù zo tost ouzomp
-Kement-se evit keñveriañ ar jenomoù ha klask kompren petra zo c'hoarvezet,
-ha darempredoù zo bet etrezo, ha me oar me.
-
-Tri zra dibar en deus graet Svante Pääbo.
-Sekañset en deus jenom an Neandertaled.
-Piv 'oa ar re-se ? Ur spesad tost deus an denelezh a-vremañ, Homo sapiens, met marvet 30 000 bloaz zo.
-Bevet o deus asambles gant Homo sapiens e-pad ur prantad memes tra.
-Met betek-henn ne ouiemp ket kalz traoù diwar-benn an darempredoù zo bet etre an Neandertaled ha re hor spesad deomp-ni.
-Gras d'ar jenom sekañset omp bet gouest da c'hoût kalz muioc'h, met komzet vo eus an dra-se un tamm diwezhatoc'h.
-
-Lakaet en deus war wel ivez hominined dianavezet a-raok, kendirvi eus an denelezh en ur mod : an Denisova.
-Ur spesad a-bezh lakaet war wel gras d'un askorn bihan, un askorn eus ur biz, kavet en ur groc'h e Siberia.
-Dav eo bezañ barrek evit ober seurt traoù !
-
-Ha 'benn ar fin en deus kavet liammoù etre ar re-se hag an denelezh a-vremañ.
-'Giz 'm eus lâret o deus bevet an Denisovaed, an Neandertaled hag Homo sapiens asambles 'pad ur frapad amzer.
-N'ouzon ket ha karantez 'oa d'ar mare-se, met bugale zo bet bepred.
-Hiziv an deiz 'zo etre 1% ha 4% eus hor jenom, hervez an dud, a teu deus an Neandertaled.
-Gallet hon eus kompren an dra-se gras d'ar jenom sekañset gant Svante Pääbo just a-walc'h.
-Lodennoù eus hon ADN a zo heñvel-mik eus hini an Neandertaled.
-Hag ar memes tra zo c'hoarvezet gant an Denisovaed.
-E Azia ar gevred e kaver tud a zo en o ADN betek 6% a orin deus an Denisovaed.
-
-'Giz ma ouzoc'h ranker ober pe kavout traoù dibar, dreistordinal memes, evit kaout ur priz Nobel.
-Ha meritet en deus Svante Pääbo e briz, me 'lâr deoc'h.
-Diaes-kenañ, diaes-spontus eo bet ar pezh en deus graet.
-Soñjit 'ta : evit lenn ADN ur spesad n'eus ket anezhañ ken, e ranker :
-Kavet ul lodenn eus ur c'horf, un askorn da skouer.
-Al lodenn-mañ a rank bezañ miret mat a-walc'h (en un endro yen da skouer).
-Kollet 'vez tammoù ADN gant an amzer o tremen, ha pa vefe miret mat an askorn.
-Goude miliadoù ha miliadoù a vloavezhioù ne chom nemet tammoù bihan,
-ha neket ur volekulenn vras aes da lenn, aes da sekañsiñ.
-Seul vihanoc'h an tammoù, seul diaesoc'h eo evit lakaat anezho asambles en ur jenom klok.
-Hag ouzhpenn, sur-mat zo boudoù bev all zo tremenet e-kichen an tamm askorn : baktiri pe organismoù all.
-Kontaminet eo an ADN neuze, ezhomm zo d'ober an diforc'h etre ADN ar spesad marv hag an traoù all.
-
-Ha setu 'giz-se en deus Svante Pääbo, asambles gant tud all tro-dro dezhañ evel-just,
-en deus diskoulmet tamm-ha-tamm an diaezamantoù.
-Evit kinnig e 2010, evit ar wech kentañ, jenom an Neandertaled, da lâret eo o ADN klok.
-
-Perak eo ken interesant evidomp-ni ?
-Just a-walc'h, gras d'ar jenomoù sekañset, gras da ADNoù ar spesadoù tost deus Homo sapiens,
-omp gouest bremañ da geñveriañ an traoù.
-
-Ha da gompren un tamm muioc'h hor fisioloji, da lâret eo penaos e ya en-dro hor c'horf.
-Da skouer 'zo bet kavet ur jen, a zo un tamm disheñvel gant tud zo, tud o vevañ e Tibet.
-Ar re-se o deus ur stumm ispisial eus ar jen-mañ, disheñvel deus hon hini.
-Ha gras dezhañ eo gouest an dud-se da vevañ gwelloc'h er menezioù uhel-tre.
-Petra eo al liamm gant ar paleojenomik ?
-Dont a ra ar stumm-mañ eus an Denisovaed.
-Un heritaj eo en ur mod.
-
-Ur skouer all, ur skouer a-vremañ, gant ar C'hovid 19.
-Goût a rit, ar virus-se a c'hell degas simptomoù kreñv pe greñvoc'h hervez an dud.
-Diskouezet 'zo bet gant Svante Pääbo hag ur c'henlabourer dezhañ, Hugo Zeberg,
-e vez kreñvoc'h ar simptomoù pa gaver en hon ADN ur jen a teu deus an Neandertaled.
-
-O c'hoût dre vras pelec'h er bed e kaver tud gant ar muiañ a jenoù a teu deus an Neandertaled
-e c'heller goût pelec'h e vo kavet muioc'h a dud kizidik.
-Talvoudus e c'hell bezañ !
 
 
-Safaret hon eus deus un den hiziv, Svante Pääbo, en deus bet priz Nobel ar medisinerezh
+Alies e komañser da gontañ istor an antibiotikoù gant un den e vakañsoù.
-evit ul labour kaset gantañ e-pad e vuhez a-bezh.
+N'eo ket n'eus forzh peseurt den.
-Lakaet zo bet war wel spesadoù a zo talvoudus ober anaoudegezh ganto, ha pa vefent marv aboe pell zo.
+Alexander Fleming 'ni eo, un den eus bro Saoz.
-Hor c'hendirvi int a-benn ar fin, ha degas a reont gouiziegezhioù diwar hor penn deomp-ni, er bed a-vremañ.
+O vakañsiñ emañ neuze, pe kentoc'h, o tistreiñ eus e vakañsoù emañ.
-N'haller ket goût da belec'h ez eomp resis, met gouest omp, gras d'ar skiantour-mañ,
+O paouez distreiñ d'e laboratouer emañ.
-da c'hoût deus pelec'h e teuomp.
+Hennezh zo medisin, ha… boulc'hurun !
+Louet eo e labour ! Loued eo an traoù, louedadur zo un tamm pep lec'h !
+'Meus ket lâret deoc'h petra a ra Fleming.
+Klask a ra fardañ louzoù gouest da lazhañ ar baktiri.
+D'ar mare-se veze klasket antiseptikoù, pe louzoù a lazh pep tra (baktiri, virusoù, ha kement zo).
+Ha setu zo boestoù Petri en e labo.
+Goût a rit, ar boestoù rond lec'h ma vez lakaet traoù e-barzh evit gwelet petra a gresko enno.
+Sañset ne oa nemet baktiri, met an deiz-se 'oa un tarch louedadur ouzhpenn.
+Ha merzhout a ra n'eus ket baktirienn ebet e lec'h ma 'z eus loued.
+Soñjet en deus un tamm a-barzh kinnig ar vartezeadenn-se.
+Produet 'vefe un dra bennak gant al louedadur hag a virfe ouzh ar baktiri da vevañ.
+Reiñ a ra d'ar produ-se un anv : ar penisilin.
+
+Ranket en deus gortoz 10 vloaz a-raok gwelet an traoù o vont war-raok.
+'Pad an 10 vloaz-se, den n'en doa kavet an tu da buraat ar penisilin,
+da gaout nemet ar volekulenn-mañ, hep molekulenn all ebet.
+E 1939 'vat eo bet kavet an tu d'ober gant ur skipailh e skolveur Oxford.
+Amprouet eo bet ar penisilin gant tud c'hloazet, gant berzh.
+Roet zo bet ur priz Nobel da Fleming ha d'ar skipailh e Oxford,
+ha goude-se eo bet ar penisilin, asambles gant antibiotikoù all, implijet muioc'h-mui.
+
+Ur bern antibiotikoù zo bremañ, muioc'h 'vit 10 000 molekulenn.
+An darn vrasañ deuzouto zo produet gant an natur.
+Gant organismoù heñvel deus al louedadur 'oa e labo Alexander Fleming da skouer.
+Pe c'hoazh gant baktiri all, pe plant, ha me oar me.
+
+Ar molekulennoù-se o deus un efed war ar baktini, ha nemet ar baktiri neuze.
+'Vit dont a-benn da atakiñ ar baktiri nemetken e ranker atakiñ un dra o deus ar baktiri
+ha n'o deus ket an organismoù all.
+Baktiri zo, da skouer, o deus un doare moger tro-dro dezho.
+La paroi bactérienne 'vez graet eus an dra-se.
+N'eus nemet ar baktiri-se o deus ar voger-se.
+Ha setu giz-se zo antibiotikoù, ar penisilin en o zouez, a vir ouzh ar baktiri da sevel o moger.
+N'hallont ket mui brasaat, ha mervel a ront da c'houde.
+
+Kalz doaeroù all zo.
+Kalz mekanismoù er c'hellig, kalz mécanismes cellulaires m'ho peus c'hoant, a c'hell bezañ taget.
+Ha komzet 'vo eus an dra-se er rann a zeu.
+
+Ha penaos 'vez implijet an antibiotikoù hiziv-an-deiz ?
+Implijet 'vezont e meur a zegouezh.
+Gant ar re glañv, evel-just.
+Met ivez evit ar chatal hag al loened all.
+Muioc'h 'vit an hanter eus an antibiotikoù a zo a vez roet d'al loened.
+Ha gwir eo vez roet d'al loened  betek re, a soñj da dud zo.
+Da skouer e c'heller reiñ antibiotikoù a-raok ma chomfe klañv un tropell, kenkaz 'vefe ezhomm.
+Ha betek 2006 e veze roet koñje da ouzhpennañ antibiotikoù e boued al loened,
+evel "faktor kresk", pe facteur de croissance ma karit.
+E Kanada hag er Stadoù Unanet e c'heller ober seurt traoù c'hoazh, evit produiñ kig buanoc'h.
+
+An dra-se zo dañjerus 'vat, 'blam d'an antibioresistañs.
+Met safaret 'vo deus an dra-se a-benn ar rann a zeu.
+
+Safaret hon eus eus baktiri, ur wech ouzhpenn.
+Lakaet hor boa ar gaoz warno dija gant ar c'hronikennoù Brav ha bev.
+Er gronikenn diwar-benn mikrobiot ar bouzelloù, hag ivez en unan all diwar-benn ar boued lakaet e go.
+Ar wech-mañ hon eus gwelet ar baktiri 'giz organismoù drouk.
+Dre chañs zo antibiotikoù evit en em zifenn.
+Met ur redadeg zo gant ar baktiri hag al louzoù a c'hell bezañ produet ganeomp.
+'Pezh 'vo gwelet er rann a zeu.
 
 
 {{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/24-an-antibioresistans-2/index.br.md

@@ -34,10 +34,10 @@ hep antibiotik da sikour anezhañ, riskl zo dezhañ da vervel.
 
 Ur gerig evit kompren penaos e teu ar baktiri da vezañ padus,
 da vezañ gouest da zalc'hen penn deus an antibio.
-M'ho peus selaouet ar gronikenn diwar-benn martezeadenn ar Rouanez Ruz : an dra-se 'ni eo a c'hoarvez.
+M'ho peus selaouet ar gronikenn diwar-benn martezeadenn ar Rouanez Ruz : an dra-se 'ni eo a c'hoarvez.
 Soñj ho peus ? An holl organismoù zo oc'h emdreiñ,
 o cheñch un tammig bihan etre pep rummad.
-Gouest eo ar baktiri da emdreiñ, da evoluiñ buan a-walc'h, gras da daou dra :
+Gouest eo ar baktiri da emdreiñ, da evoluiñ buan a-walc'h, gras da daou dra :
 Niverus int, pep kellig bihan zo un organism.
 Hag ur rummad zo berr-tre.
 E-korf un devezh hepken zo meur a rummad, ha gant pep rummad 'teu cheñchamantoù bihan.
@@ -56,7 +56,7 @@ N'haller ket ober hep an antibioresistañs e gwirionez.
 An antibiotikoù zo 'barzh endro ar baktiri, hag evel ar Rouanez Ruz emañ a re-se o redek, oc'h en em adaptiñ.
 Ar pezh a c'hellomp ober memes tra eo lakaat anezho da redek goustadikoc'h.
 
-Meur a zoare zo d'ober :
+Meur a zoare zo d'ober :
 Pa vez roet deoc'h antibiotikoù, dav eo deoc'h kemer al louzoù betek fin ar prantad divizet gant ar medisin.
 Perak ? Goude daou pe dri devezh e c'hellit en em santout gwelloc'h,
 met chom a ra baktiri ar c'hleñved en ennoc'h memes tra.
@@ -70,7 +70,7 @@ Gwelet hon eus penaos e c'hell ar baktiri en em adaptiñ deus an antibiotikoù.
 Ur gwir redadeg zo gant al louzoù a c'hellomp produiñ hag ar baktiri oc'h emdreiñ neuze.
 Dav eo deomp bezañ fur rak ar re-se oa en em gavet war an Douar kalz a-raok ac'hanomp,
 ha gouest int d'en em azasaat kalz buanoc'h evidomp.
-Ul labour a-stroll zo d'ober : ret mirout mat an antibiotikoù
+Ul labour a-stroll zo d'ober : ret mirout mat an antibiotikoù
 'vit ma vefent efedus pa vo ezhomm deuzouto.
 
 

content/podcasts/brav-ha-bev/24-an-antibioresistans-2/index.fr.md

@@ -1,103 +1,77 @@
 ---
-title: "#22 Svante Pääbo - Priz Nobel ar medisinerezh"
+title: "#24 An antibioresistañs (2/2)"
-date: 2022-11-09T12:00:00+02:00
+date: 2022-12-07T12:00:00+02:00
 draft: false
-image: "./prizNobelArMedisinerezh.jpg"
+image: "./antibioresistans2.jpg"
-slug: "22-priz-nobel-ar-medisinerezh"
+slug: "24-an-antibioresistans-2"
 ---
 
 {{< block_color blue >}}
-Transcription de l'épisode [**Svante Pääbo - Priz Nobel ar medisinerezh**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/svante-paabo-priz-nobel-ar-medisinerezh).
+Transcription de l'épisode [**An antibioresistañs (2/2)**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/an-antibioresistans-2-2).
 {{< /block_color >}}
 
 
-{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/svante-paabo-priz-nobel-ar-medisinerezh/embed/light" >}}
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/an-antibioresistans-2-2/embed/light" >}}
 
 ---
 
-Hiziv 'kinnigan deoc'h beajiñ en amzer dremenet.
+Er gronikenn ziwezhañ hor boa lakaet ar gaoz war an antibiotikoù.
-Ha pell zo memes.
+Penaos eo bet lakaet war wel an hini kentañ, ha penaos vezont implijet hiziv-an-deiz.
-Mont a raimp da veajiñ betek orin an denelezh pe orin mab-den.
+Hiziv e kinnigan deoc'h kenderc'hel gant ar sujed-mañ ha komz deus an antibioresistañs.
-Emaomp o vont da safaret deus priz Nobel ar medisinerezh 2022 a zo bet roet da Svante Pääbo.
+Bec'h dezhi !
 
-"Graet eo e soñj gant bodadeg Nobel hag ensavadur Karolinska
+Perak 'vez muioc'h-mui eus an antibioresistañs ?
-da reiñ priz Nobel 2022 ar Fiziologiezh pe ar Medisinerezh da Svante Pääbo,
+Gwelet hor boa er rann ziwezhañ e vez implijet an antibiotikoù betek re a wechoù.
-evit ar pezh en deus lakaet war wel diwar-benn jenomoù hominined marvet
+E broioù zo e vez roet al louzoù-se d'al loened hep gwir abeg,
-hag emdroadur an denelezh"
+ha diwar-se e teu un nebeud baktiri da vezañ padus, résistantes ma karit.
-Ar pezh emaomp o paouez klevet 'oa kemenn bodadeg ar priz Nobel, a-benn ma oa bet roet ar priz e 2022.
 
-Ar paotr-se, Svante Pääbo en deus krouet un dachenn skiantel nevez : ar paleojenomik.
+Dañjerus eo ar ar re-se, n'haller ket lazhañ anezho ken.
-Da lâret eo, studiañ ADN ar spesadoù marv. Ha marv abaoe pell zo, 'giz 'm eus lâret.
+Ha setu giz-se zo muioc'h-mui a gleñvejoù a c'hell an nen pakout en ospital.
-Intereset eo Svante Pääbo gant istor an denelezh.
+Ar pezh a vez anvet les maladies nosocomiales m'ar karit.
-Savet en deus teknikoù, doareoù da studiañ ADN ar spesadoù zo tost ouzomp
+Pezh zo, ma vez paket ur c'hleñved 'giz-se gant un den bresk,
-Kement-se evit keñveriañ ar jenomoù ha klask kompren petra zo c'hoarvezet,
+hep antibiotik da sikour anezhañ, riskl zo dezhañ da vervel.
-ha darempredoù zo bet etrezo, ha me oar me.
+'giz etre 5 000 ha 10 000 den all bep bloaz e Frañs. N'eo ket dister.
 
-Tri zra dibar en deus graet Svante Pääbo.
+Ur gerig evit kompren penaos e teu ar baktiri da vezañ padus,
-Sekañset en deus jenom an Neandertaled.
+da vezañ gouest da zalc'hen penn deus an antibio.
-Piv 'oa ar re-se ? Ur spesad tost deus an denelezh a-vremañ, Homo sapiens, met marvet 30 000 bloaz zo.
+M'ho peus selaouet ar gronikenn diwar-benn martezeadenn ar Rouanez Ruz : an dra-se 'ni eo a c'hoarvez.
-Bevet o deus asambles gant Homo sapiens e-pad ur prantad memes tra.
+Soñj ho peus ? An holl organismoù zo oc'h emdreiñ,
-Met betek-henn ne ouiemp ket kalz traoù diwar-benn an darempredoù zo bet etre an Neandertaled ha re hor spesad deomp-ni.
+o cheñch un tammig bihan etre pep rummad.
-Gras d'ar jenom sekañset omp bet gouest da c'hoût kalz muioc'h, met komzet vo eus an dra-se un tamm diwezhatoc'h.
+Gouest eo ar baktiri da emdreiñ, da evoluiñ buan a-walc'h, gras da daou dra :
+Niverus int, pep kellig bihan zo un organism.
+Hag ur rummad zo berr-tre.
+E-korf un devezh hepken zo meur a rummad, ha gant pep rummad 'teu cheñchamantoù bihan.
+Gras d'an daou dra-se neuze emañ ar baktiri oc'h en em adaptiñ buan a-walc'h deus o endro.
+Un endro, a zo ennañ muioc'h-mui a antibiotikoù.
 
-Lakaet en deus war wel ivez hominined dianavezet a-raok, kendirvi eus an denelezh en ur mod : an Denisova.
+Pa vez lonket un antibiotik, tout ar baktiri a varv kazimant, met a-wechoù e c'hell un pe zaou tremen hebiou.
-Ur spesad a-bezh lakaet war wel gras d'un askorn bihan, un askorn eus ur biz, kavet en ur groc'h e Siberia.
+Hag a re-se, asambles gant o lignez, o diskennidi, a oar penaos bevañ gant an antibiotik.
-Dav eo bezañ barrek evit ober seurt traoù !
+Kemer a reont plas ar re gizidik tamm-ha-tamm, ha 'benn ar fin ne chom mui nemet ar re greñv.
 
-Ha 'benn ar fin en deus kavet liammoù etre ar re-se hag an denelezh a-vremañ.
+Ouzhpenn da-se eo gouest ar baktiri da eskemm tammoù ADN,
-'Giz 'm eus lâret o deus bevet an Denisovaed, an Neandertaled hag Homo sapiens asambles 'pad ur frapad amzer.
+hag a-wechoù vez skrivet war un tamm ADN an doare da dremen hebiou un antibiotik bennak.
-N'ouzon ket ha karantez 'oa d'ar mare-se, met bugale zo bet bepred.
+'Blam da se e c'hell an antibioresistañs en em astenn buan a-walc'h.
-Hiziv an deiz 'zo etre 1% ha 4% eus hor jenom, hervez an dud, a teu deus an Neandertaled.
-Gallet hon eus kompren an dra-se gras d'ar jenom sekañset gant Svante Pääbo just a-walc'h.
-Lodennoù eus hon ADN a zo heñvel-mik eus hini an Neandertaled.
-Hag ar memes tra zo c'hoarvezet gant an Denisovaed.
-E Azia ar gevred e kaver tud a zo en o ADN betek 6% a orin deus an Denisovaed.
 
-'Giz ma ouzoc'h ranker ober pe kavout traoù dibar, dreistordinal memes, evit kaout ur priz Nobel.
+N'haller ket ober hep an antibioresistañs e gwirionez.
-Ha meritet en deus Svante Pääbo e briz, me 'lâr deoc'h.
+An antibiotikoù zo 'barzh endro ar baktiri, hag evel ar Rouanez Ruz emañ a re-se o redek, oc'h en em adaptiñ.
-Diaes-kenañ, diaes-spontus eo bet ar pezh en deus graet.
+Ar pezh a c'hellomp ober memes tra eo lakaat anezho da redek goustadikoc'h.
-Soñjit 'ta : evit lenn ADN ur spesad n'eus ket anezhañ ken, e ranker :
-Kavet ul lodenn eus ur c'horf, un askorn da skouer.
-Al lodenn-mañ a rank bezañ miret mat a-walc'h (en un endro yen da skouer).
-Kollet 'vez tammoù ADN gant an amzer o tremen, ha pa vefe miret mat an askorn.
-Goude miliadoù ha miliadoù a vloavezhioù ne chom nemet tammoù bihan,
-ha neket ur volekulenn vras aes da lenn, aes da sekañsiñ.
-Seul vihanoc'h an tammoù, seul diaesoc'h eo evit lakaat anezho asambles en ur jenom klok.
-Hag ouzhpenn, sur-mat zo boudoù bev all zo tremenet e-kichen an tamm askorn : baktiri pe organismoù all.
-Kontaminet eo an ADN neuze, ezhomm zo d'ober an diforc'h etre ADN ar spesad marv hag an traoù all.
 
-Ha setu 'giz-se en deus Svante Pääbo, asambles gant tud all tro-dro dezhañ evel-just,
+Meur a zoare zo d'ober :
-en deus diskoulmet tamm-ha-tamm an diaezamantoù.
+Pa vez roet deoc'h antibiotikoù, dav eo deoc'h kemer al louzoù betek fin ar prantad divizet gant ar medisin.
-Evit kinnig e 2010, evit ar wech kentañ, jenom an Neandertaled, da lâret eo o ADN klok.
+Perak ? Goude daou pe dri devezh e c'hellit en em santout gwelloc'h,
+met chom a ra baktiri ar c'hleñved en ennoc'h memes tra.
+Hag ar re-se zo kreñvoc'h 'vit ar re all, dre m'o deus treuzvevet betek-henn.
+Chañs zo ne dreuzvevfent ket ur prantad hiroc'h gant antibiotikoù avat.
+Un doare all eo nompas kemer pe reiñ antibiotikoù pa n'eus ket ezhomm.
+Kalz kleñvejoù n'int ket liammet deus ar baktiri, met kentoc'h deus virusoù pe traoù all.
+An antibiotikoù ne servijfent da netra, war-bouez reiñ d'ar baktiri un digarez d'en em adaptiñ.
 
-Perak eo ken interesant evidomp-ni ?
+Gwelet hon eus penaos e c'hell ar baktiri en em adaptiñ deus an antibiotikoù.
-Just a-walc'h, gras d'ar jenomoù sekañset, gras da ADNoù ar spesadoù tost deus Homo sapiens,
+Ur gwir redadeg zo gant al louzoù a c'hellomp produiñ hag ar baktiri oc'h emdreiñ neuze.
-omp gouest bremañ da geñveriañ an traoù.
+Dav eo deomp bezañ fur rak ar re-se oa en em gavet war an Douar kalz a-raok ac'hanomp,
-
+ha gouest int d'en em azasaat kalz buanoc'h evidomp.
-Ha da gompren un tamm muioc'h hor fisioloji, da lâret eo penaos e ya en-dro hor c'horf.
+Ul labour a-stroll zo d'ober : ret mirout mat an antibiotikoù
-Da skouer 'zo bet kavet ur jen, a zo un tamm disheñvel gant tud zo, tud o vevañ e Tibet.
+'vit ma vefent efedus pa vo ezhomm deuzouto.
-Ar re-se o deus ur stumm ispisial eus ar jen-mañ, disheñvel deus hon hini.
-Ha gras dezhañ eo gouest an dud-se da vevañ gwelloc'h er menezioù uhel-tre.
-Petra eo al liamm gant ar paleojenomik ?
-Dont a ra ar stumm-mañ eus an Denisovaed.
-Un heritaj eo en ur mod.
-
-Ur skouer all, ur skouer a-vremañ, gant ar C'hovid 19.
-Goût a rit, ar virus-se a c'hell degas simptomoù kreñv pe greñvoc'h hervez an dud.
-Diskouezet 'zo bet gant Svante Pääbo hag ur c'henlabourer dezhañ, Hugo Zeberg,
-e vez kreñvoc'h ar simptomoù pa gaver en hon ADN ur jen a teu deus an Neandertaled.
-
-O c'hoût dre vras pelec'h er bed e kaver tud gant ar muiañ a jenoù a teu deus an Neandertaled
-e c'heller goût pelec'h e vo kavet muioc'h a dud kizidik.
-Talvoudus e c'hell bezañ !
-
-
-Safaret hon eus deus un den hiziv, Svante Pääbo, en deus bet priz Nobel ar medisinerezh
-evit ul labour kaset gantañ e-pad e vuhez a-bezh.
-Lakaet zo bet war wel spesadoù a zo talvoudus ober anaoudegezh ganto, ha pa vefent marv aboe pell zo.
-Hor c'hendirvi int a-benn ar fin, ha degas a reont gouiziegezhioù diwar hor penn deomp-ni, er bed a-vremañ.
-N'haller ket goût da belec'h ez eomp resis, met gouest omp, gras d'ar skiantour-mañ,
-da c'hoût deus pelec'h e teuomp.
 
 
 {{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/25-ar-virusou-1/index.br.md

@@ -0,0 +1,99 @@
+---
+title: "#25 Ar virusoù (1/3)"
+date: 2023-02-01T12:00:00+02:00
+draft: false
+image: "./virus1.jpg"
+slug: "25-ar-virusou-1"
+---
+
+{{< block_color blue >}}
+Setu treuzskrivadur ar gronikenn [**Ar virusoù (1/3)**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-virusou-1).
+{{< /block_color >}}
+
+
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-virusou-1/embed/light" >}}
+
+---
+
+Hiziv 'vo kontet eus traoù ha n'int ket toutafed bev, met n'int ket toutafed marv kennebeut.
+Bihan int, met a-wechoù vez kavet lod hag a zo brasoc'h, ramzel memes !
+Reuz zo ganto abaoe tri bloaz 'so.
+Kavet ho peus ?
+Safaret 'vo eus ar virusoù !
+
+Petra eo ar virusoù ?
+N'haller lâret int organismoù pe boudoù bev ar wech-mañ, ha gwelet 'vo an dra-se diwêtoc'h.
+'Pezh zo sur avat ez int bihan : tro 200 nanometr, da lâret eo zero skej zero zero zero daou vilimetr.
+Kavet zo bet n'eus ket pell zo virusoù kalz brasoc'h, virusoù ramzel.
+Met safaret 'vo eus an dra-se gant ur gronikenn all.
+
+An holl virusoù a c'hell eñfektiñ pe kontammiñ boudoù bev.
+E gwirionez o deus ezhomm eus un "ostiz" e-giz 'vez lâret, eus ur boud bev, evit bezañ anezho.
+Da lâret eo, n'hallont ket chom oc'h unan 'pad re bell.
+
+Daou stad o deus :
+Ur stad e-barzh ar boudoù-bev, e-barzh kelligoù (les cellules mar karit) un organism.
+D'ar mare-se vez implijet ganto mekanikoù ar c'helligoù evit produiñ kalz kalz virusoù all.
+Hag ur stad er maez eus ar c'helligoù, e lec'h ma c'hortozont bezañ tapet gant un organism all.
+
+Anavezout a rit ur bern kleñvedoù degaset gant virusoù, sur !
+Da skouer zo ur familh a-bezh zo mil anavezet bremañ : ar c'horonavirusoù.
+Ar SARS-CoV-2 en o zouez, a zegas ar C'hovid-19.
+Alies-mat, ar re-se glask mont da serten lodennoù eus hor c'horf a servij deomp da dennañ hon anal,
+ar skevent, ar bronchez ha kement 'so.
+
+Ar SIDA vez degaset d'an dud dre ur virus, Ebola ivez, ar grip, ha kement zo.
+
+Diwar ar 5000 spesad a c'hell eñfektiñ an dud zo un tamm muioc'h 'vit 100 deuzouto a c'hall degas kleñvedoù.
+
+Kleñvedoù vez kaset d'an dud dre ar virusoù aboe pell zo evel-just.
+En Henamzer, an dud a ouie oa un dra bennak munut, a c'hellje bezañ analet,
+hag en doa un dra bennak da welet gant kleñvedoù zo.
+Dav eo bet gortoz pell avat, a-raok ma vefe komprenet petra c'hoarveze dre just.
+
+E fin an XIXvet kantved e oa skiantourien o labourat war kleñvedoù ur plant  : ar butun.
+Siloù porselen a veze implijet ganto evit silañ ar baktiri.
+Merzet 'oa e chome klañv ar plant, goude bezañ silet o sev, pe o gwad m'ho peus c'hoant.
+Ar soñj kentañ oa e chome baktiri bihan-bihan er gwad.
+Met oa ket, neuze, virusoù e oa.
+
+Diskouez a ra zo virusoù evit kement spesad zo : an dud, al loen, ar plant ha me oar me.
+
+Er memes mare zo bet lakaet war wel virusoù a c'hell eñfektiñ an dud.
+Virus an derzhienn-velen 'oa an hini kentañ. La fièvre jaune mar karit.
+
+Er bloavezhioù 1930 eo bet sellet deus ar virusoù evit ar wech kentañ, gras d'ur mikroskop isipisial :
+ar mikroskop elektronek.
+Gant teknikoù all o deus gellet ar skiantourien kompren zo 2 zoare a virusoù :
+ar re gant ADN
+hag ar re gant ARN, a zo gouest da emdreiñ kalz buanoc'h, giz virus ar grip pe hini ar c'hovid 19.
+
+Goude se, adalek ar bloavezhioù 1960, zo bet komprenet muioc'h mui a draoù dre-ma oa an teknikoù o vont war-raok.
+Ha setu 'giz-se zo bet savet tamm-ha-tamm binvioù pe diagnostikoù evit anavezout ar virusoù,
+ha sevel vaksinoù ivez, 'vit en em zifenn deuzouto.
+
+Ha neuze, bev eo ar virusoù pe pas ?
+N'eo ket aes respont d'ar goulenn-mañ rak a-raok respont e ranker goût : "petra eo ar vuhez ?".
+
+Ur respont, e touez reoù all 'zo : un organism bev a c'hell strujañ ha kaout diskennidi.
+
+Gwir eo e c'hell ar virusoù strujañ hag emdreiñ memes, 'giz ar spesadoù all,
+peogwir 'zo dezho molekulennoù ADN pe ARN.
+Met ezhomm o deus eus un ostiz, atav.
+'Blam da se, e vez gwelet ar re-se gant tud zo, 'giz bernioù molekulennoù hep buhez en enno, tra ken.
+
+Ha gwir eo, eus an tu all, n'hallont ober tra ebet oc'h unan.
+Pa vezont lakaet en un endro gant sukr pe traoù all hag a c'hell bezañ debret gant an organismoù bev,
+ar virusoù ne reont netra.
+
+Ha setu 'giz-se hervez ar ster 'vez roet d'ar vuhez e c'hell ar virusoù bezañ bev pe pas.
+
+Graet hon eus un droiad e bed bras ar virusoù bihan.
+Safaret hon eus eus an doare int bet lakaet war wel.
+Un dakenn prederouriezh, pe filozofi hon eus bet memes gant termenadur ar vuhez.
+
+Kendalc'het e vo er rann a teu
+rak ur bern traoù all a zo da lâret diwar o fenn.
+
+
+{{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/25-ar-virusou-1/index.fr.md

@@ -0,0 +1,99 @@
+---
+title: "#25 Ar virusoù (1/3)"
+date: 2023-02-01T12:00:00+02:00
+draft: false
+image: "./virus1.jpg"
+slug: "25-ar-virusou-1"
+---
+
+{{< block_color blue >}}
+Transcription de l'épisode [**Ar virusoù (1/3)**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-virusou-1).
+{{< /block_color >}}
+
+
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-virusou-1/embed/light" >}}
+
+---
+
+Hiziv 'vo kontet eus traoù ha n'int ket toutafed bev, met n'int ket toutafed marv kennebeut.
+Bihan int, met a-wechoù vez kavet lod hag a zo brasoc'h, ramzel memes !
+Reuz zo ganto abaoe tri bloaz 'so.
+Kavet ho peus ?
+Safaret 'vo eus ar virusoù !
+
+Petra eo ar virusoù ?
+N'haller lâret int organismoù pe boudoù bev ar wech-mañ, ha gwelet 'vo an dra-se diwêtoc'h.
+'Pezh zo sur avat ez int bihan : tro 200 nanometr, da lâret eo zero skej zero zero zero daou vilimetr.
+Kavet zo bet n'eus ket pell zo virusoù kalz brasoc'h, virusoù ramzel.
+Met safaret 'vo eus an dra-se gant ur gronikenn all.
+
+An holl virusoù a c'hell eñfektiñ pe kontammiñ boudoù bev.
+E gwirionez o deus ezhomm eus un "ostiz" e-giz 'vez lâret, eus ur boud bev, evit bezañ anezho.
+Da lâret eo, n'hallont ket chom oc'h unan 'pad re bell.
+
+Daou stad o deus :
+Ur stad e-barzh ar boudoù-bev, e-barzh kelligoù (les cellules mar karit) un organism.
+D'ar mare-se vez implijet ganto mekanikoù ar c'helligoù evit produiñ kalz kalz virusoù all.
+Hag ur stad er maez eus ar c'helligoù, e lec'h ma c'hortozont bezañ tapet gant un organism all.
+
+Anavezout a rit ur bern kleñvedoù degaset gant virusoù, sur !
+Da skouer zo ur familh a-bezh zo mil anavezet bremañ : ar c'horonavirusoù.
+Ar SARS-CoV-2 en o zouez, a zegas ar C'hovid-19.
+Alies-mat, ar re-se glask mont da serten lodennoù eus hor c'horf a servij deomp da dennañ hon anal,
+ar skevent, ar bronchez ha kement 'so.
+
+Ar SIDA vez degaset d'an dud dre ur virus, Ebola ivez, ar grip, ha kement zo.
+
+Diwar ar 5000 spesad a c'hell eñfektiñ an dud zo un tamm muioc'h 'vit 100 deuzouto a c'hall degas kleñvedoù.
+
+Kleñvedoù vez kaset d'an dud dre ar virusoù aboe pell zo evel-just.
+En Henamzer, an dud a ouie oa un dra bennak munut, a c'hellje bezañ analet,
+hag en doa un dra bennak da welet gant kleñvedoù zo.
+Dav eo bet gortoz pell avat, a-raok ma vefe komprenet petra c'hoarveze dre just.
+
+E fin an XIXvet kantved e oa skiantourien o labourat war kleñvedoù ur plant  : ar butun.
+Siloù porselen a veze implijet ganto evit silañ ar baktiri.
+Merzet 'oa e chome klañv ar plant, goude bezañ silet o sev, pe o gwad m'ho peus c'hoant.
+Ar soñj kentañ oa e chome baktiri bihan-bihan er gwad.
+Met oa ket, neuze, virusoù e oa.
+
+Diskouez a ra zo virusoù evit kement spesad zo : an dud, al loen, ar plant ha me oar me.
+
+Er memes mare zo bet lakaet war wel virusoù a c'hell eñfektiñ an dud.
+Virus an derzhienn-velen 'oa an hini kentañ. La fièvre jaune mar karit.
+
+Er bloavezhioù 1930 eo bet sellet deus ar virusoù evit ar wech kentañ, gras d'ur mikroskop isipisial :
+ar mikroskop elektronek.
+Gant teknikoù all o deus gellet ar skiantourien kompren zo 2 zoare a virusoù :
+ar re gant ADN
+hag ar re gant ARN, a zo gouest da emdreiñ kalz buanoc'h, giz virus ar grip pe hini ar c'hovid 19.
+
+Goude se, adalek ar bloavezhioù 1960, zo bet komprenet muioc'h mui a draoù dre-ma oa an teknikoù o vont war-raok.
+Ha setu 'giz-se zo bet savet tamm-ha-tamm binvioù pe diagnostikoù evit anavezout ar virusoù,
+ha sevel vaksinoù ivez, 'vit en em zifenn deuzouto.
+
+Ha neuze, bev eo ar virusoù pe pas ?
+N'eo ket aes respont d'ar goulenn-mañ rak a-raok respont e ranker goût : "petra eo ar vuhez ?".
+
+Ur respont, e touez reoù all 'zo : un organism bev a c'hell strujañ ha kaout diskennidi.
+
+Gwir eo e c'hell ar virusoù strujañ hag emdreiñ memes, 'giz ar spesadoù all,
+peogwir 'zo dezho molekulennoù ADN pe ARN.
+Met ezhomm o deus eus un ostiz, atav.
+'Blam da se, e vez gwelet ar re-se gant tud zo, 'giz bernioù molekulennoù hep buhez en enno, tra ken.
+
+Ha gwir eo, eus an tu all, n'hallont ober tra ebet oc'h unan.
+Pa vezont lakaet en un endro gant sukr pe traoù all hag a c'hell bezañ debret gant an organismoù bev,
+ar virusoù ne reont netra.
+
+Ha setu 'giz-se hervez ar ster 'vez roet d'ar vuhez e c'hell ar virusoù bezañ bev pe pas.
+
+Graet hon eus un droiad e bed bras ar virusoù bihan.
+Safaret hon eus eus an doare int bet lakaet war wel.
+Un dakenn prederouriezh, pe filozofi hon eus bet memes gant termenadur ar vuhez.
+
+Kendalc'het e vo er rann a teu
+rak ur bern traoù all a zo da lâret diwar o fenn.
+
+
+{{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/26-ar-virusou-2/index.br.md

@@ -0,0 +1,104 @@
+---
+title: "#26 Ar virusoù (2/3)"
+date: 2023-02-15T12:00:00+02:00
+draft: false
+image: "./virus2.jpg"
+slug: "26-ar-virusou-2"
+---
+
+{{< block_color blue >}}
+Setu treuzskrivadur ar gronikenn [**Ar virusoù (2/3)**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-virusou-2).
+{{< /block_color >}}
+
+
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-virusou-2/embed/light" >}}
+
+---
+
+Goude bezañ komzet eus ar virusoù dre vras er rann ziwezhañ,
+vo kontet deoc'h 2 istor diwar o fenn hiziv.
+Safaret 'vo eus ar virusoù ramzel da gentañ,
+ha goude-se vo graet anaoudegezh gant an debrerien virusoù.
+Deomp dezhi!
+
+'Giz hon oa lâret er rann ziwezhañ, ar virusoù zo bihan-bihan sañset.
+E-pad pell, e-giz-se veze graet an diforc'h etre ur virus hag ur vaktirienn memes.
+Er bloavezhioù 2000 zo bet lakaet war wel traoù heñvel deus ar virusoù, met ken bras hag ar baktiri !
+Roet zo bet dezho un anv :ar virusoù ramzel, pe "girus" e saozneg, evit "giant viruses".
+O jenom zo hiroc'h 'vit jenom ar virusoù all ivez.
+Betek 2 villion hanter a lizherennoù.
+'Peus ket 'met soñjal : virus ar C'hovid 19, ar Sars-CoV-2 (ha n'eo ket ramzel tamm ebet),
+'neus ket 'met 30 000 lizherenn e-barzh e jenom.
+
+Ha gall' reomp bezañ eñfektet gant ar virusoù-se ?
+'reomp ket, rak ar re-se a blij dezho muioc'h organismoù all,
+'giz an "amibe" pe protozoered all.
+Da laret eo, organismoù unkelligek, unicellulaires ma karit.
+
+Met an dra-se zo evit ar virusoù ramzel anavezet betek-henn !
+Gall' a rafe dont virusoù all war-wel en amzer da zont e gwirionez.
+Ul lodenn eus ar virusoù bras kavet n'eus ket pell zo a teu eus ar permafrost, pe ar pergélisol.
+Ar c'houchad-douar skorn zo e Siberia da skouer.
+An dra-se a dalv e chom yac'h ar virusoù en douar skorn-se, 'pad bloavezhioù ha bloavezhioù.
+'Giz ur yenerezh en ur mod.
+Abalamour da cheñchamant an hin, d'ar changement climatique m'ho peus c'hoant,
+eo chomet digor dor ar yenerezh.
+Ar pezh a c'hellfe leskel ar virusoù kozh da vont, gouest da vont d'an dud.
+Ret eo chom war evezh neuze !
+
+Bremañ, un istor all 'barzh an istor.
+Ar virusoù-se a c'hell bezañ eñfektet gant virusoù all !
+Ar re-se zo anvet "virofajoù", pe virophages e galleg.
+Diskoachañ ar virusoù ramzel a zo bet ur sapre afer dija,
+met diaesoc'h c'hoazh eo bet studiañ virusoù hag a c'hell mont da virusoù all.
+E 2008 int bet lakaet war wel, en ur virus bras neuze.
+Hiziv an deiz zo ezhomm eus ur sapre teknologiezh evit kompren muioc'h a draoù diwar o fenn.
+Gallout a reer ober gant ar metajenomik da skouer :
+sekeñsiñ pe lenn an ADN a-bezh zo en un dakennig dour lakaomp.
+Goude-se vez klasket urzhiañ ar pezh zo bet lennet, ar jenoù, les gènes, dre organism.
+Ha mod-se e c'heller lakaat organismoù nevez war wel ! Virofajoù da skouer.
+Met diaes eo kompren peseurt efed o deus war ar virusoù all.
+Labour 'zo c'hoazh !
+
+En eil istor hiziv vo cheñchet penn d'ar vaz ha kontet vo eus organismoù
+hag a zo gouest da zebriñ ar virusoù.
+E-pad pell zo bet soñjet n'halle ket, organism ebet, debriñ ar virusoù.
+E gwirionez 'pad pell ivez zo bet labouret war ar virusoù a zegas kleñvedoù deomp.
+Met ur gwir roll o deus 'barzh an ekosistemoù, pezh a vo sujed ar rann a teu just a-walc'h.
+Ha tamm ha tamm neuze 'vez klasket kompren traoù all diwar o fenn.
+E miz kerzu 2022 zo bet embannet ur studiadenn a lak war wel, evit ar wech kentañ,
+ur spesad gouest da vevañ diwar ar virusoù, o tebriñ anezho.
+
+Ar pennad skiantel-se a zispleg 'zo kalz a organismoù er mor hag a sil an dour evit debriñ tammoù traoù, partikulennoù.
+En o zouez 'zo ur familh anvet "ciliophora".
+Unkelligek int, unicellulaire m'ar karit.
+Ha seurt blev o deus, blev a servij dezho da fiñval ha da zebriñ.
+Soñjet 'veze ne oa ket trawalc'h a galori, trawalc'h a startijenn, barzh ar virusoù evit kreskiñ.
+Ar studiadenn-mañ a ziskouez ar c'hontroll.
+
+Ar skipailh en deus lakaet ciliophoraed en dour.
+Taolioù esae zo bet graet gant virusoù en dour ivez, ha taolioù esae all hepto.
+Goude daou zevezh o deus kontet an niver a gelligoù e-barzh tout ar boestoù
+ha lakaet o deus keñver-ha-keñver an disoc'hoù.
+Kentañ tra : gant o mikroskop o deus gellet gwelet ar virusoù o vezañ debret.
+Eil tra : ar ciliophoraed lakaet en dour gant virusoù,
+o deus kresket 'vel m'o defe graet organismoù all gant boued all.
+Ar re a-nez virus n'o deus ket kresket tamm ebet.
+Diskouez a ra an disoc'hoù-se e c'hellfe ar virusoù kaout ur roll pouezusoc'h en ekosistemoù
+'giz hor boa soñjet en a-raok.
+Ur wech ouzhpenn : labour zo, kalz traoù zo da gompren c'hoazh !
+
+Safaret hon eus deus ar virusoù.
+Goût a reomp bremañ int gouest da eñfektiñ al loened, ar plant, ar baktiri… hag ar virusoù all memes.
+Da lâret eo, ur parazit a c'hell kaout parazitoù,
+ha marteze e-touez ar re-se 'zo lod anezho gant parazitoù all, piv oar ?
+
+En eil istor hon eus lakaet ar gaoz war ar virusoù, met gwelet 'giz boued, 'giz preizhoù ar wech-mañ.
+
+Eñfektiñ, bezañ eñfektet, bezañ debret…
+Liammet eo ar virusoù deus an organismoù all, e meur a zoare.
+Diwar an holl liammoù-se e sav ekosistemoù a-bezh, ar pezh a vo gwelet er rann a teu,
+ar rann ziwezhañ diwar-benn ar virusoù.
+
+
+{{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/26-ar-virusou-2/index.fr.md

@@ -0,0 +1,104 @@
+---
+title: "#26 Ar virusoù (2/3)"
+date: 2023-02-15T12:00:00+02:00
+draft: false
+image: "./virus2.jpg"
+slug: "26-ar-virusou-2"
+---
+
+{{< block_color blue >}}
+Transcription de l'épisode [**Ar virusoù (2/3)**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-virusou-2).
+{{< /block_color >}}
+
+
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-virusou-2/embed/light" >}}
+
+---
+
+Goude bezañ komzet eus ar virusoù dre vras er rann ziwezhañ,
+vo kontet deoc'h 2 istor diwar o fenn hiziv.
+Safaret 'vo eus ar virusoù ramzel da gentañ,
+ha goude-se vo graet anaoudegezh gant an debrerien virusoù.
+Deomp dezhi!
+
+'Giz hon oa lâret er rann ziwezhañ, ar virusoù zo bihan-bihan sañset.
+E-pad pell, e-giz-se veze graet an diforc'h etre ur virus hag ur vaktirienn memes.
+Er bloavezhioù 2000 zo bet lakaet war wel traoù heñvel deus ar virusoù, met ken bras hag ar baktiri !
+Roet zo bet dezho un anv :ar virusoù ramzel, pe "girus" e saozneg, evit "giant viruses".
+O jenom zo hiroc'h 'vit jenom ar virusoù all ivez.
+Betek 2 villion hanter a lizherennoù.
+'Peus ket 'met soñjal : virus ar C'hovid 19, ar Sars-CoV-2 (ha n'eo ket ramzel tamm ebet),
+'neus ket 'met 30 000 lizherenn e-barzh e jenom.
+
+Ha gall' reomp bezañ eñfektet gant ar virusoù-se ?
+'reomp ket, rak ar re-se a blij dezho muioc'h organismoù all,
+'giz an "amibe" pe protozoered all.
+Da laret eo, organismoù unkelligek, unicellulaires ma karit.
+
+Met an dra-se zo evit ar virusoù ramzel anavezet betek-henn !
+Gall' a rafe dont virusoù all war-wel en amzer da zont e gwirionez.
+Ul lodenn eus ar virusoù bras kavet n'eus ket pell zo a teu eus ar permafrost, pe ar pergélisol.
+Ar c'houchad-douar skorn zo e Siberia da skouer.
+An dra-se a dalv e chom yac'h ar virusoù en douar skorn-se, 'pad bloavezhioù ha bloavezhioù.
+'Giz ur yenerezh en ur mod.
+Abalamour da cheñchamant an hin, d'ar changement climatique m'ho peus c'hoant,
+eo chomet digor dor ar yenerezh.
+Ar pezh a c'hellfe leskel ar virusoù kozh da vont, gouest da vont d'an dud.
+Ret eo chom war evezh neuze !
+
+Bremañ, un istor all 'barzh an istor.
+Ar virusoù-se a c'hell bezañ eñfektet gant virusoù all !
+Ar re-se zo anvet "virofajoù", pe virophages e galleg.
+Diskoachañ ar virusoù ramzel a zo bet ur sapre afer dija,
+met diaesoc'h c'hoazh eo bet studiañ virusoù hag a c'hell mont da virusoù all.
+E 2008 int bet lakaet war wel, en ur virus bras neuze.
+Hiziv an deiz zo ezhomm eus ur sapre teknologiezh evit kompren muioc'h a draoù diwar o fenn.
+Gallout a reer ober gant ar metajenomik da skouer :
+sekeñsiñ pe lenn an ADN a-bezh zo en un dakennig dour lakaomp.
+Goude-se vez klasket urzhiañ ar pezh zo bet lennet, ar jenoù, les gènes, dre organism.
+Ha mod-se e c'heller lakaat organismoù nevez war wel ! Virofajoù da skouer.
+Met diaes eo kompren peseurt efed o deus war ar virusoù all.
+Labour 'zo c'hoazh !
+
+En eil istor hiziv vo cheñchet penn d'ar vaz ha kontet vo eus organismoù
+hag a zo gouest da zebriñ ar virusoù.
+E-pad pell zo bet soñjet n'halle ket, organism ebet, debriñ ar virusoù.
+E gwirionez 'pad pell ivez zo bet labouret war ar virusoù a zegas kleñvedoù deomp.
+Met ur gwir roll o deus 'barzh an ekosistemoù, pezh a vo sujed ar rann a teu just a-walc'h.
+Ha tamm ha tamm neuze 'vez klasket kompren traoù all diwar o fenn.
+E miz kerzu 2022 zo bet embannet ur studiadenn a lak war wel, evit ar wech kentañ,
+ur spesad gouest da vevañ diwar ar virusoù, o tebriñ anezho.
+
+Ar pennad skiantel-se a zispleg 'zo kalz a organismoù er mor hag a sil an dour evit debriñ tammoù traoù, partikulennoù.
+En o zouez 'zo ur familh anvet "ciliophora".
+Unkelligek int, unicellulaire m'ar karit.
+Ha seurt blev o deus, blev a servij dezho da fiñval ha da zebriñ.
+Soñjet 'veze ne oa ket trawalc'h a galori, trawalc'h a startijenn, barzh ar virusoù evit kreskiñ.
+Ar studiadenn-mañ a ziskouez ar c'hontroll.
+
+Ar skipailh en deus lakaet ciliophoraed en dour.
+Taolioù esae zo bet graet gant virusoù en dour ivez, ha taolioù esae all hepto.
+Goude daou zevezh o deus kontet an niver a gelligoù e-barzh tout ar boestoù
+ha lakaet o deus keñver-ha-keñver an disoc'hoù.
+Kentañ tra : gant o mikroskop o deus gellet gwelet ar virusoù o vezañ debret.
+Eil tra : ar ciliophoraed lakaet en dour gant virusoù,
+o deus kresket 'vel m'o defe graet organismoù all gant boued all.
+Ar re a-nez virus n'o deus ket kresket tamm ebet.
+Diskouez a ra an disoc'hoù-se e c'hellfe ar virusoù kaout ur roll pouezusoc'h en ekosistemoù
+'giz hor boa soñjet en a-raok.
+Ur wech ouzhpenn : labour zo, kalz traoù zo da gompren c'hoazh !
+
+Safaret hon eus deus ar virusoù.
+Goût a reomp bremañ int gouest da eñfektiñ al loened, ar plant, ar baktiri… hag ar virusoù all memes.
+Da lâret eo, ur parazit a c'hell kaout parazitoù,
+ha marteze e-touez ar re-se 'zo lod anezho gant parazitoù all, piv oar ?
+
+En eil istor hon eus lakaet ar gaoz war ar virusoù, met gwelet 'giz boued, 'giz preizhoù ar wech-mañ.
+
+Eñfektiñ, bezañ eñfektet, bezañ debret…
+Liammet eo ar virusoù deus an organismoù all, e meur a zoare.
+Diwar an holl liammoù-se e sav ekosistemoù a-bezh, ar pezh a vo gwelet er rann a teu,
+ar rann ziwezhañ diwar-benn ar virusoù.
+
+
+{{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/27-ar-virusou-3/index.br.md

@@ -0,0 +1,113 @@
+---
+title: "#27 Ar virusoù (3/3)"
+date: 2023-03-15T12:00:00+02:00
+draft: false
+image: "./virus3.jpg"
+slug: "27-ar-virusou-3"
+---
+
+{{< block_color blue >}}
+Setu treuzskrivadur ar gronikenn [**Ar virusoù (3/3)**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-virusou-3).
+{{< /block_color >}}
+
+
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-virusou-3/embed/light" >}}
+
+---
+
+Gant an div gronikenn ziwezhañ 'oamp komañset da gontañ eus ar virusoù.
+Gwelet hon eus petra int ha goude-se zo bet kontet istorioù diwar o fenn.
+Ar virusoù ramzel, ar virusoù eñfektet gant virusoù all ha kement zo.
+Tamm ha tamm hon eus komprenet zo liammoù a bep seurt etre ar virusoù hag an organismoù all.
+Hiziv 'vo safaret eus an dra-se just a-walc'h.
+Safaret 'vo eus plas ar virusoù en ekosistemoù.
+
+Ar virusoù er mor n'int ket bet studiet kalz e-pad pell.
+Gras d'an teknikoù nevez e vezont studiet muioc'h en deiz-hiziv, 'tro tregont vloaz 'so, pas muioc'h.
+Desket hon eus un nebeud traoù dija memestra.
+Er mor da skouer, ar re-se zo 10 gwech stankoc'h evit ar baktiri.
+Ar pezh a ra 10 milion a virusoù dre mililitr, soñjit 'ta.
+
+Ha lakaet zo bet war wel traoù all, traoù interesant diwar-benn efed ar virusoù war o endro.
+
+Da gentañ-penn o deus ur roll liammet deus al liesseurted jenetik, la diversité génétique.
+Gras d'an teknikoù nevez, evel ar metajenomik, omp deuet a-benn da briziañ tamm ha tamm
+liesseurted jenetik ar virusoù.
+Ha kavet zo bet eo liesseurt-kenañ ADN pe ARN ar virusoù neuze.
+'Blam d'un dra bennak hor boa gwelet ar wech paseet : ADN pe ARN ar virusoù a cheñch etre pep rummad.
+Ouzhpenn da se int gouest da dapout tammoù ADN digant o ostizoù, an organismoù eñfektet.
+Ha treuzkaset 'vez an tammoù-se d'o diskennidi memes !
+Hag ar c'hontroll a c'hell c'hoarvezout war-lerc'h.
+Treuzkaset 'vez ul lodenn eus ADN ur virus 'barzh ADN un ostiz.
+Gant an holl eskemmoù-se e vez mesket-mat ADN an organismoù er mor,
+ha mont a ra al liesseurted jenetik war greskiñ.
+
+Ur roll all o deus, liammet deus ar mikrobiotoù.
+Komzet hor boa eus ar mikrobiot dija. Eus mikrobiot ar bouzelloù kentoc'h, hor mikrobiot deomp-ni.
+E gwirionez 'zo mikrobiotoù un tamm pep lec'h, gant an holl organismoù lieskelligek, pe multicellulaires.
+Ha, 'giz ho po komprenet, kavet 'vez virusoù e-barzh ar mikrobiotoù-se.
+Kemeromp ur skouer. Ar c'houral lakaomp, le corail.
+An dra-se zo ur simbioz e gwirionez.
+Ar c'horal, a zo ul loen, a ro bod da vikroorganismoù zo anvet "Zooxanthelle".
+Ar re-se an hini eo a ra ar fotosintezenn.
+Hag ezhomm o deus an eil re eus ar re all.
+Er mare-mañ vez safaret kalzik eus gwennañ ar c'houral, pe le "blanchissement des coraux".
+'Blam da betra teuont gwenn ?
+'Blam d'an dour a zo tommoc'h-tommañ, n'eo ket ar c'houral en e vleud ken, ha skarzhañ a ra ar zooxanthelle.
+Ha setu 'giz-se, ar c'houral a teu gwenn. Mervel a ra.
+Hag ar virusoù neuze ? Amañ emaint, e mikrobiot ar c'houral.
+Lod anezho zo gouest d'o eñfektiñ.
+Siwazh, ur wech eñfektet 'teu ar c'houral kizidikoc'h deus tommder an dour.
+Ha neuze gant virusoù zo, ar c'houral a varv buanoc'h.
+
+Met deus an tu all, ar virusoù a c'hall sikour ar c'houral.
+En o mukus, er mukus a zo en-dro d'ar c'houral, zo kalz baktiri, ha kalz virusoù ivez evel-just.
+Ne reont ket drouk ebet d'ar c'houral, ar c'hontroll 'ni eo memes.
+Ar skipailhoù skiantel a soñj dezho eo un doare simbioz ur wech ouzhpenn.
+Ar c'houral a ro bod en e vukus ur wech all c'hoazh.
+Plas a zo evit d'ar baktiri hag ar virusoù chom aze.
+Hag ar re-se a zo gouest da zifenn ar c'houral, da virout deus ar virusoù
+pe ar baktiri drouk a teu eus an diavez,
+da eñfektiñ ar c'houral.
+
+Hag un trede roll zo, liammet deus ar c'helc'hiadoù "biojeokimiek", les cycles biogéochimiques.
+Petra eo an traoù-se ?
+Kaoz zo eus an oksijen da skouer.
+Pelec'h 'vez produet, pelec'h 'vez koñsomet, dre belec'h e ya…
+Ha klasket 'vez goût an dra-se da live an Douar a-bezh !
+Studiet 'vez ivez kelc'hiad ar c'harbon, ha kement zo.
+Ret eo goût, da skouer, vez produet an hanter eus an oksijen a zo analet ganeomp,
+gant mikroorganismoù er mor.
+Hag en ur broduiñ oksijen e vez lonket ganto ar c'harbon a zo en aergelc'h,
+en atmosfer ma karit, ar pezh n'eo ket fall tamm ebet hiziv an deiz.
+
+Betek-henn e veze soñjet oa un efed fall gant ar virusoù war kementad ar c'harbon a vez lonket.
+N'eo ket sot : seul-vuiañ zo virusoù, seul vuiañ vez lazhet mikroorganismoù.
+Ha ma zo nebeutoc'h a organismoù a zo gouest da lonkañ ar c'harbon,
+zo muioc'h a garbon en aergelc'h, anat deoc'h.
+
+Martezeadennoù all, soñjoù all a vez ijinet tamm ha tamm, 'vat.
+Da skouer, a-raok lazhañ ar mikrooorganismoù, e c'hell a virusoù cheñch metabolism ar c'helligoù.
+Ha dre se e c'hellfe an organismoù-se lonkañ muioc'h a garbon a-raok mervel.
+Pe ur soñj all zo deuet d'ar skiantourien.
+Pa vez lazhet un organism gant ur virus e c'hellfe mont a-dammoù,
+tammoù a gouezhfe buan a-walc'h war strad ar mor.
+An danvez-se a vefe karbon ennañ, ha setu giz-se 'vefe lonket karbon memes mod.
+
+Evel m'ho peus komprenet, luziet eo an afer ha n'eo ket echu an enklaskoù !
+
+Hiziv hon eus gwelet ar virusoù en o endro, liammet deus organismoù all.
+Kavet em eus an titouroù-se war ul levr interesant-kenañ a oa deuet er maez e miz Genver 2023.
+"Les virus marins, simples parasites ou acteurs majeurs des écosystèmes aquatiques ?",
+embannet gant an ti embann Quae.
+Ar re zo intereset a c'hell pellgargañ ar stumm pdf evit netra war o lec'hienn memes.
+
+Gant al levr-mañ hon eus lakaet war wel un nebeud liammoù zo etre ar virusoù hag an ekosistemoù.
+Gwelet hon eus eo luziet an traoù.
+Gwechoù zo vez taget an organismoù gant ar virusoù, ha gwechoù all e vezont sikouret.
+
+N'eo ket echu an enklaskoù, met 'pezh 'zo sur 'vat,
+ezhomm zo deus ar virusoù evit ma vefe stabil ha kreñv an ekosistemoù.
+
+
+{{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/27-ar-virusou-3/index.fr.md

@@ -0,0 +1,113 @@
+---
+title: "#27 Ar virusoù (3/3)"
+date: 2023-03-15T12:00:00+02:00
+draft: false
+image: "./virus3.jpg"
+slug: "27-ar-virusou-3"
+---
+
+{{< block_color blue >}}
+Transcription de l'épisode [**Ar virusoù (3/3)**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-virusou-3).
+{{< /block_color >}}
+
+
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-virusou-3/embed/light" >}}
+
+---
+
+Gant an div gronikenn ziwezhañ 'oamp komañset da gontañ eus ar virusoù.
+Gwelet hon eus petra int ha goude-se zo bet kontet istorioù diwar o fenn.
+Ar virusoù ramzel, ar virusoù eñfektet gant virusoù all ha kement zo.
+Tamm ha tamm hon eus komprenet zo liammoù a bep seurt etre ar virusoù hag an organismoù all.
+Hiziv 'vo safaret eus an dra-se just a-walc'h.
+Safaret 'vo eus plas ar virusoù en ekosistemoù.
+
+Ar virusoù er mor n'int ket bet studiet kalz e-pad pell.
+Gras d'an teknikoù nevez e vezont studiet muioc'h en deiz-hiziv, 'tro tregont vloaz 'so, pas muioc'h.
+Desket hon eus un nebeud traoù dija memestra.
+Er mor da skouer, ar re-se zo 10 gwech stankoc'h evit ar baktiri.
+Ar pezh a ra 10 milion a virusoù dre mililitr, soñjit 'ta.
+
+Ha lakaet zo bet war wel traoù all, traoù interesant diwar-benn efed ar virusoù war o endro.
+
+Da gentañ-penn o deus ur roll liammet deus al liesseurted jenetik, la diversité génétique.
+Gras d'an teknikoù nevez, evel ar metajenomik, omp deuet a-benn da briziañ tamm ha tamm
+liesseurted jenetik ar virusoù.
+Ha kavet zo bet eo liesseurt-kenañ ADN pe ARN ar virusoù neuze.
+'Blam d'un dra bennak hor boa gwelet ar wech paseet : ADN pe ARN ar virusoù a cheñch etre pep rummad.
+Ouzhpenn da se int gouest da dapout tammoù ADN digant o ostizoù, an organismoù eñfektet.
+Ha treuzkaset 'vez an tammoù-se d'o diskennidi memes !
+Hag ar c'hontroll a c'hell c'hoarvezout war-lerc'h.
+Treuzkaset 'vez ul lodenn eus ADN ur virus 'barzh ADN un ostiz.
+Gant an holl eskemmoù-se e vez mesket-mat ADN an organismoù er mor,
+ha mont a ra al liesseurted jenetik war greskiñ.
+
+Ur roll all o deus, liammet deus ar mikrobiotoù.
+Komzet hor boa eus ar mikrobiot dija. Eus mikrobiot ar bouzelloù kentoc'h, hor mikrobiot deomp-ni.
+E gwirionez 'zo mikrobiotoù un tamm pep lec'h, gant an holl organismoù lieskelligek, pe multicellulaires.
+Ha, 'giz ho po komprenet, kavet 'vez virusoù e-barzh ar mikrobiotoù-se.
+Kemeromp ur skouer. Ar c'houral lakaomp, le corail.
+An dra-se zo ur simbioz e gwirionez.
+Ar c'horal, a zo ul loen, a ro bod da vikroorganismoù zo anvet "Zooxanthelle".
+Ar re-se an hini eo a ra ar fotosintezenn.
+Hag ezhomm o deus an eil re eus ar re all.
+Er mare-mañ vez safaret kalzik eus gwennañ ar c'houral, pe le "blanchissement des coraux".
+'Blam da betra teuont gwenn ?
+'Blam d'an dour a zo tommoc'h-tommañ, n'eo ket ar c'houral en e vleud ken, ha skarzhañ a ra ar zooxanthelle.
+Ha setu 'giz-se, ar c'houral a teu gwenn. Mervel a ra.
+Hag ar virusoù neuze ? Amañ emaint, e mikrobiot ar c'houral.
+Lod anezho zo gouest d'o eñfektiñ.
+Siwazh, ur wech eñfektet 'teu ar c'houral kizidikoc'h deus tommder an dour.
+Ha neuze gant virusoù zo, ar c'houral a varv buanoc'h.
+
+Met deus an tu all, ar virusoù a c'hall sikour ar c'houral.
+En o mukus, er mukus a zo en-dro d'ar c'houral, zo kalz baktiri, ha kalz virusoù ivez evel-just.
+Ne reont ket drouk ebet d'ar c'houral, ar c'hontroll 'ni eo memes.
+Ar skipailhoù skiantel a soñj dezho eo un doare simbioz ur wech ouzhpenn.
+Ar c'houral a ro bod en e vukus ur wech all c'hoazh.
+Plas a zo evit d'ar baktiri hag ar virusoù chom aze.
+Hag ar re-se a zo gouest da zifenn ar c'houral, da virout deus ar virusoù
+pe ar baktiri drouk a teu eus an diavez,
+da eñfektiñ ar c'houral.
+
+Hag un trede roll zo, liammet deus ar c'helc'hiadoù "biojeokimiek", les cycles biogéochimiques.
+Petra eo an traoù-se ?
+Kaoz zo eus an oksijen da skouer.
+Pelec'h 'vez produet, pelec'h 'vez koñsomet, dre belec'h e ya…
+Ha klasket 'vez goût an dra-se da live an Douar a-bezh !
+Studiet 'vez ivez kelc'hiad ar c'harbon, ha kement zo.
+Ret eo goût, da skouer, vez produet an hanter eus an oksijen a zo analet ganeomp,
+gant mikroorganismoù er mor.
+Hag en ur broduiñ oksijen e vez lonket ganto ar c'harbon a zo en aergelc'h,
+en atmosfer ma karit, ar pezh n'eo ket fall tamm ebet hiziv an deiz.
+
+Betek-henn e veze soñjet oa un efed fall gant ar virusoù war kementad ar c'harbon a vez lonket.
+N'eo ket sot : seul-vuiañ zo virusoù, seul vuiañ vez lazhet mikroorganismoù.
+Ha ma zo nebeutoc'h a organismoù a zo gouest da lonkañ ar c'harbon,
+zo muioc'h a garbon en aergelc'h, anat deoc'h.
+
+Martezeadennoù all, soñjoù all a vez ijinet tamm ha tamm, 'vat.
+Da skouer, a-raok lazhañ ar mikrooorganismoù, e c'hell a virusoù cheñch metabolism ar c'helligoù.
+Ha dre se e c'hellfe an organismoù-se lonkañ muioc'h a garbon a-raok mervel.
+Pe ur soñj all zo deuet d'ar skiantourien.
+Pa vez lazhet un organism gant ur virus e c'hellfe mont a-dammoù,
+tammoù a gouezhfe buan a-walc'h war strad ar mor.
+An danvez-se a vefe karbon ennañ, ha setu giz-se 'vefe lonket karbon memes mod.
+
+Evel m'ho peus komprenet, luziet eo an afer ha n'eo ket echu an enklaskoù !
+
+Hiziv hon eus gwelet ar virusoù en o endro, liammet deus organismoù all.
+Kavet em eus an titouroù-se war ul levr interesant-kenañ a oa deuet er maez e miz Genver 2023.
+"Les virus marins, simples parasites ou acteurs majeurs des écosystèmes aquatiques ?",
+embannet gant an ti embann Quae.
+Ar re zo intereset a c'hell pellgargañ ar stumm pdf evit netra war o lec'hienn memes.
+
+Gant al levr-mañ hon eus lakaet war wel un nebeud liammoù zo etre ar virusoù hag an ekosistemoù.
+Gwelet hon eus eo luziet an traoù.
+Gwechoù zo vez taget an organismoù gant ar virusoù, ha gwechoù all e vezont sikouret.
+
+N'eo ket echu an enklaskoù, met 'pezh 'zo sur 'vat,
+ezhomm zo deus ar virusoù evit ma vefe stabil ha kreñv an ekosistemoù.
+
+
+{{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/28-an-ezen/index.br.md

@@ -0,0 +1,122 @@
+---
+title: "#28 An ezen"
+date: 2023-03-29T12:00:00+02:00
+draft: false
+image: "./anEzen.jpg"
+slug: "28-an-ezen"
+---
+
+{{< block_color blue >}}
+Setu treuzskrivadur ar gronikenn [**An ezen**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/an-ezen).
+{{< /block_color >}}
+
+
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/an-ezen/embed/light" >}}
+
+---
+
+Kontet 'vo eus loened a zo mil anavezet hiziv.
+N'int ket bihan-bihan, n'int ket dreistloened kennebeut.
+Ha padal o deus "kolonizet" ar bed a-bezh, gant hor sikour deomp-ni a-hed ar c'hantvedoù.
+Safaret 'vo eus an ezen !
+
+
+N'eus ket ezhomm da zeskrivañ betek re an ezen moarvat, c'hwi oar mat petra int.
+Met setu un nebeud traoù diwar o fenn memes tra.
+Ar re-se zo loened mil anavezet neuze, ha kavet vezont un tammig partout er bed.
+Er memes jenad (le même genre e galleg) 'giz ar c'hezeg emaint,
+er memes familh m'ho peus c'hoant.
+E gwirionez zo meur a spesad :
+Equus asinus (an ezen doñv) da skouer
+Equus africanus (an ezen afrika)
+Ha me oar me.
+Hiziv 'vo safaret eus Equus asinus, an hini zo anavezet ar muiañ ganeomp.
+
+Gwelet ho peus un azen dija moarvat :
+Ur penn o deus, ur penn hag a c'hell lâret kalz traoù, gras d'an divskouarn hir dreist-holl,
+ha gras d'an daoulagad ivez.
+Pevar fav o deus, gant karnioù.
+Hag ar c'harnioù-se zo kevatal deus hon ivinoù e gwirionez.
+Ar pevar fav zo evel hor brec'hioù ha daouarn pe hon divc'har hag hon treid.
+Pezh zo, gant an emdroadur, emdroadur ar spesadoù, al loened eus familh an ezen hag ar c'hezeg o deus kollet ar bizied all.
+Hir-hir eo deuet da vezañ ar biz zo chomet, ha kreñv an ivin.
+Ha setu 'giz-se vez kerzhet gant an ezen war ur biz,
+pe kentoc'h war ivin ar biz-mañ !
+Ha blev o deus evel-just.
+Liv ar vlevenn a zepand eus ar c'houenn, rak kalz gouennoù zo !
+
+Ar gouennoù zo bet savet ganeomp-ni, evit al labour douar dreist-holl.
+E Bro C'hall lakaomp, zo ezen ar Pireneoù, hag a c'hell ober labourioù a bep seurt.
+Gall' reont dougañ ur bern traoù war o c'hein, met ivez bezañ sternet ha stlennañ sammoù.
+Bremañ 'vez implijet laezh an azenezed memes.
+An ezen normant a zo ivez.
+Implijet e veze 'vit kas al laezh d'an dud, 'vit al labour er parkeier ha me oar me.
+
+Gouennoù 'zo vez implijet evit mont pelloc'h c'hoazh,
+'vit klask lakaat ezen ha loened all da strujañ.
+Diwar ar c'hroazamantoù-se e teu loened a vez anvet loened "hiron" pe "hibrid".
+Ar muled da skouer, a teu eus un azen hag ur gazeg.
+Hervez ar gouennoù, vez kreñv pe kreñvoc'h ar muled.
+N'int ket gouest da strujañ 'vat, met kontet int kreñvoc'h, nerzhekok ha finoc'h.
+Abaoe pell-pell zo vez kroazet ezen ha kezeg evit kaout muled, abaoe an Henamzer memes,
+hag implijet int bet evit ober labourioù a bep seurt a-hed ar c'hantvedoù.
+
+Taolioù-esae all a zo bet graet ivez.
+Klasket zo bet kroazañ ezen ha zebred ha… setu ganet ar zebrezen, pe zebrânes e galleg.
+Ur gwir veskaj eo !
+Liv un azen, war ar c'horf a-bezh, 'met war ar pavioù, lec'h ma zo roudennadurioù ar zebr !
+E gwirionez 'vez ket implijet kalz an hibrid-mañ, kavet vezont kentoc'h 'barzh ar zoo.
+
+Cheñchomp kaoz un tammig rak c'hoant 'moa da gontañ eus an ezen
+'blam d'ur pennad em eus lennet n'eus ket pell zo, embannet e miz Gwengolo 2022.
+Ar pennad skiantel-mañ a lak ar gaoz war al liammoù a zo etre an ezen hag an denelezh.
+Penaos o deus ar re-se skoazellet ac'hanomp d'en em staliañ un tammig partout war an Douar.
+
+N'eus ket kalz ezen fosilizet.
+Ar re goshañ hon eus kavet o doa bevet tost 5 mil bloaz a-raok JK, e Afrika.
+Goût a reomp e oant doñvaet d'ar mare-se dija, gras d'an tresadennoù 'zo bet kavet da skouer.
+Ha doñvaet int bet d'ar poent-se ?
+Pe a-raok, en ul lec'h all ?
+An dra-se ne oa ket sklaer tamm ebet a-raok ar studiadenn-se.
+
+Evit klask goût muioc'h zo bet graet ur pezh labour.
+Bodet 'zo bet kalz jenomoù, da lâret eo ADN meur a c'houenn.
+Muioc'h 'vit 150 a oa bet sekañset dija, a oa bet lennet.
+Bodet eo bet ar re-se asambles gant reoù nevez, un 50 bennak,
+a teu eus lec'hioù er bed a vanke en dastumad.
+
+Goude se zo bet keñveriet eo bet an holl jenomoù-se
+evit goût peseurt re zo tost an eil re deus ar re all,
+ha peseurt re zo pelloc'h.
+Kavet 'zo bet oa heñveloc'h jenomoù an ezen a oa tostoc'h, a orin eus ar memes lec'h.
+Ar pezh n'eo ket diboell.
+Gant un tamm labour ouzhpenn war ar jenomoù,
+ar skipailh zo deuet a-benn da ginnig eo bet doñvaet an ezen ur wech hepken, e Afrika.
+Ha goude-se zo bet ledanaet tachenn an ezen doñvaet (e Arabia, Eurazia, ha kement zo).
+
+Met n'eo ket echu !
+Ar skipailh skiantel-se 'zo anavezet peogwir eo barrek-tre gant an ADN kozh, ADN ar fosiloù.
+Klasket o deus sekañsiñ, pe lenn m'ho peus c'hoant, lenn ADN eus fosiloù zo ken kozh 'giz 4000 bloaz.
+Ar pezh zo ur marzh, bezañ gouest da lenn molekulennoù ken bihan ha ken kozh-se, soñjit 'ta !
+Gras d'an titouroù nevez-mañ eo bet gouest ar skipailh da lâret
+'oa bet doñvaet an ezen e-tro 5000 bloaz a-raok JK, e Afrika neuze.
+Da lâret eo, kalz a-raok ar c'hezeg, a zo bet doñvaet 2 wech e gwirionez,
+etre 3500 ha 2000 bloaz a-raok JK.
+Ha tammoù all eus an istor a zo bet lakaet war wel ivez :
+An ezen zo en em gavet e Eurazia evit ar wech kentañ 'tro 2500 bloaz a-raok JK.
+Hag adalek ar poent-se int deuet da vezañ un tammig disheñvel, tamm-ha-tamm, deus ar spesad orin.
+N'eo ket klok an istor c'hoazh met kalz muioc'h a draoù 'zo anavezet bremañ memes tra.
+
+Gras d'an ADN kozh hon eus graet ur veaj en amzer dremenet,
+evit goût pelec'h ha pegoulz oa kroget an darempredoù etre an denelezh hag an ezen.
+Labour a chom d'ober, evit goût, da skouer, dre belec'h int tremenet evit mont er maez eus Afrika.
+War an douar hepken, pe war vag ?
+Pe c'hoazh, e-touez an ezen zo er bed, peseurt jenoù pe peseurt gouennoù
+a vefe da c'houzañviñ gwelloc'h cheñchamant an hin.
+
+Pezh zo sur 'vat, ne vije ket bet ar bed evel m'emañ hep an ezen.
+Ar re-se zo bet ar re gentañ o trañsportañ, o tougañ hon traoù,
+traoù hon tadoù ha mammoù kozh, ha n'eo ket dister !
+
+
+{{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/28-an-ezen/index.fr.md

@@ -0,0 +1,122 @@
+---
+title: "#28 An ezen"
+date: 2023-03-29T12:00:00+02:00
+draft: false
+image: "./anEzen.jpg"
+slug: "28-an-ezen"
+---
+
+{{< block_color blue >}}
+Transcription de l'épisode [**An ezen**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/an-ezen).
+{{< /block_color >}}
+
+
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/an-ezen/embed/light" >}}
+
+---
+
+Kontet 'vo eus loened a zo mil anavezet hiziv.
+N'int ket bihan-bihan, n'int ket dreistloened kennebeut.
+Ha padal o deus "kolonizet" ar bed a-bezh, gant hor sikour deomp-ni a-hed ar c'hantvedoù.
+Safaret 'vo eus an ezen !
+
+
+N'eus ket ezhomm da zeskrivañ betek re an ezen moarvat, c'hwi oar mat petra int.
+Met setu un nebeud traoù diwar o fenn memes tra.
+Ar re-se zo loened mil anavezet neuze, ha kavet vezont un tammig partout er bed.
+Er memes jenad (le même genre e galleg) 'giz ar c'hezeg emaint,
+er memes familh m'ho peus c'hoant.
+E gwirionez zo meur a spesad :
+Equus asinus (an ezen doñv) da skouer
+Equus africanus (an ezen afrika)
+Ha me oar me.
+Hiziv 'vo safaret eus Equus asinus, an hini zo anavezet ar muiañ ganeomp.
+
+Gwelet ho peus un azen dija moarvat :
+Ur penn o deus, ur penn hag a c'hell lâret kalz traoù, gras d'an divskouarn hir dreist-holl,
+ha gras d'an daoulagad ivez.
+Pevar fav o deus, gant karnioù.
+Hag ar c'harnioù-se zo kevatal deus hon ivinoù e gwirionez.
+Ar pevar fav zo evel hor brec'hioù ha daouarn pe hon divc'har hag hon treid.
+Pezh zo, gant an emdroadur, emdroadur ar spesadoù, al loened eus familh an ezen hag ar c'hezeg o deus kollet ar bizied all.
+Hir-hir eo deuet da vezañ ar biz zo chomet, ha kreñv an ivin.
+Ha setu 'giz-se vez kerzhet gant an ezen war ur biz,
+pe kentoc'h war ivin ar biz-mañ !
+Ha blev o deus evel-just.
+Liv ar vlevenn a zepand eus ar c'houenn, rak kalz gouennoù zo !
+
+Ar gouennoù zo bet savet ganeomp-ni, evit al labour douar dreist-holl.
+E Bro C'hall lakaomp, zo ezen ar Pireneoù, hag a c'hell ober labourioù a bep seurt.
+Gall' reont dougañ ur bern traoù war o c'hein, met ivez bezañ sternet ha stlennañ sammoù.
+Bremañ 'vez implijet laezh an azenezed memes.
+An ezen normant a zo ivez.
+Implijet e veze 'vit kas al laezh d'an dud, 'vit al labour er parkeier ha me oar me.
+
+Gouennoù 'zo vez implijet evit mont pelloc'h c'hoazh,
+'vit klask lakaat ezen ha loened all da strujañ.
+Diwar ar c'hroazamantoù-se e teu loened a vez anvet loened "hiron" pe "hibrid".
+Ar muled da skouer, a teu eus un azen hag ur gazeg.
+Hervez ar gouennoù, vez kreñv pe kreñvoc'h ar muled.
+N'int ket gouest da strujañ 'vat, met kontet int kreñvoc'h, nerzhekok ha finoc'h.
+Abaoe pell-pell zo vez kroazet ezen ha kezeg evit kaout muled, abaoe an Henamzer memes,
+hag implijet int bet evit ober labourioù a bep seurt a-hed ar c'hantvedoù.
+
+Taolioù-esae all a zo bet graet ivez.
+Klasket zo bet kroazañ ezen ha zebred ha… setu ganet ar zebrezen, pe zebrânes e galleg.
+Ur gwir veskaj eo !
+Liv un azen, war ar c'horf a-bezh, 'met war ar pavioù, lec'h ma zo roudennadurioù ar zebr !
+E gwirionez 'vez ket implijet kalz an hibrid-mañ, kavet vezont kentoc'h 'barzh ar zoo.
+
+Cheñchomp kaoz un tammig rak c'hoant 'moa da gontañ eus an ezen
+'blam d'ur pennad em eus lennet n'eus ket pell zo, embannet e miz Gwengolo 2022.
+Ar pennad skiantel-mañ a lak ar gaoz war al liammoù a zo etre an ezen hag an denelezh.
+Penaos o deus ar re-se skoazellet ac'hanomp d'en em staliañ un tammig partout war an Douar.
+
+N'eus ket kalz ezen fosilizet.
+Ar re goshañ hon eus kavet o doa bevet tost 5 mil bloaz a-raok JK, e Afrika.
+Goût a reomp e oant doñvaet d'ar mare-se dija, gras d'an tresadennoù 'zo bet kavet da skouer.
+Ha doñvaet int bet d'ar poent-se ?
+Pe a-raok, en ul lec'h all ?
+An dra-se ne oa ket sklaer tamm ebet a-raok ar studiadenn-se.
+
+Evit klask goût muioc'h zo bet graet ur pezh labour.
+Bodet 'zo bet kalz jenomoù, da lâret eo ADN meur a c'houenn.
+Muioc'h 'vit 150 a oa bet sekañset dija, a oa bet lennet.
+Bodet eo bet ar re-se asambles gant reoù nevez, un 50 bennak,
+a teu eus lec'hioù er bed a vanke en dastumad.
+
+Goude se zo bet keñveriet eo bet an holl jenomoù-se
+evit goût peseurt re zo tost an eil re deus ar re all,
+ha peseurt re zo pelloc'h.
+Kavet 'zo bet oa heñveloc'h jenomoù an ezen a oa tostoc'h, a orin eus ar memes lec'h.
+Ar pezh n'eo ket diboell.
+Gant un tamm labour ouzhpenn war ar jenomoù,
+ar skipailh zo deuet a-benn da ginnig eo bet doñvaet an ezen ur wech hepken, e Afrika.
+Ha goude-se zo bet ledanaet tachenn an ezen doñvaet (e Arabia, Eurazia, ha kement zo).
+
+Met n'eo ket echu !
+Ar skipailh skiantel-se 'zo anavezet peogwir eo barrek-tre gant an ADN kozh, ADN ar fosiloù.
+Klasket o deus sekañsiñ, pe lenn m'ho peus c'hoant, lenn ADN eus fosiloù zo ken kozh 'giz 4000 bloaz.
+Ar pezh zo ur marzh, bezañ gouest da lenn molekulennoù ken bihan ha ken kozh-se, soñjit 'ta !
+Gras d'an titouroù nevez-mañ eo bet gouest ar skipailh da lâret
+'oa bet doñvaet an ezen e-tro 5000 bloaz a-raok JK, e Afrika neuze.
+Da lâret eo, kalz a-raok ar c'hezeg, a zo bet doñvaet 2 wech e gwirionez,
+etre 3500 ha 2000 bloaz a-raok JK.
+Ha tammoù all eus an istor a zo bet lakaet war wel ivez :
+An ezen zo en em gavet e Eurazia evit ar wech kentañ 'tro 2500 bloaz a-raok JK.
+Hag adalek ar poent-se int deuet da vezañ un tammig disheñvel, tamm-ha-tamm, deus ar spesad orin.
+N'eo ket klok an istor c'hoazh met kalz muioc'h a draoù 'zo anavezet bremañ memes tra.
+
+Gras d'an ADN kozh hon eus graet ur veaj en amzer dremenet,
+evit goût pelec'h ha pegoulz oa kroget an darempredoù etre an denelezh hag an ezen.
+Labour a chom d'ober, evit goût, da skouer, dre belec'h int tremenet evit mont er maez eus Afrika.
+War an douar hepken, pe war vag ?
+Pe c'hoazh, e-touez an ezen zo er bed, peseurt jenoù pe peseurt gouennoù
+a vefe da c'houzañviñ gwelloc'h cheñchamant an hin.
+
+Pezh zo sur 'vat, ne vije ket bet ar bed evel m'emañ hep an ezen.
+Ar re-se zo bet ar re gentañ o trañsportañ, o tougañ hon traoù,
+traoù hon tadoù ha mammoù kozh, ha n'eo ket dister !
+
+
+{{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/29-plant-ha-trouz/index.br.md

@@ -0,0 +1,116 @@
+---
+title: "#29 Ar plant hag an trouz"
+date: 2023-04-19T12:00:00+02:00
+draft: false
+image: "./plantHaTrouz.jpg"
+slug: "29-plant-ha-trouz"
+---
+
+{{< block_color blue >}}
+Setu treuzskrivadur ar gronikenn [**Ar plant hag an trouz**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-plant-hag-an-trouz).
+{{< /block_color >}}
+
+
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-plant-hag-an-trouz/embed/light" >}}
+
+---
+Trouz a-bep seurt zo en natur.
+Un efed a ra an trouz d'ar boudoù bev, d'an organismoù.
+Al lapoused a selaou lapoused all.
+Ar bronneged, les mammifères, a implij kalz a sonioù ivez.
+An amprevaned ivez.
+
+Hiziv ne vo ket kontet eus ar re-se.
+Kontet vo deus ar plant hag an efed 'neus an trouz warno.
+
+Ar sujed-se n'eo ket anavezet kement-all, met kalzik a studiadennoù a zo bet kaset da-benn memestra.
+Ne gomzan ket amañ eus efed ar sonerezh, met kentoc'h eus efed ar sonioù, an trouz.
+Traoù un tammig iskis a c'heller kavout diwar-benn efed ar sonerezh war ar plant, met din-me n'int ket gwall skiantel.
+Da lâret eo, an traoù-se n'int ket bet kadarnaet gant kalz skipailhoù.
+
+Komañsomp gant trouz simpl neuze, evel hemañ.
+Plijus, 'gav ket deoc'h ?
+Lakaet zo bet plantennoù 'giz tomatez da glevet ar son-mañ e-pad 3 eur, bep eil devezh.
+Ar skipailh 'n deus bet ar mennozh-se 'n deus muzuliet ur c'hresk a 13% en eostad.
+Ha gwelloc'h c'hoazh 'oa evit ar c'hoñkombrez.
+Diaes 'vefe lakaat an dra-se e pleustr er parkeier 'vat, ken trouzus evel ma 'vefe !
+
+Taolioù esae all a zo bet.
+Da skouer, kavet zo bet e tiwan gwelloc'h ar maiz gant sonioù "gwenn", giz-se.
+pe gant ur son izel-tre, 'giz hemañ.
+Gant ar sonioù-se neuze zo muioc'h a c'hreun a ziwan, e-tro 10% muioc'h memes tra, n'eo ket dister.
+
+Penaos e ya en-dro ?
+Gwir eo n'eus ket bet kavet skouarnioù gant ar plant.
+Luziet-kenañ eo ar mont en-dro, n'eo ket sklaer evit poent.
+Hervez ar skipailhoù zo o labourat war an dra-se, pep tra a teu deus moger ar c'helligoù da gentañ, la paroi cellulaire.
+Gant an trouz, ar voger a fiñv un tammig bihan.
+Kannaded a zo en holl gelligoù.
+Kannaded zo a lâr eo tomm, reoù all a lâr zo gwask war ar c'hellig…
+Ha moarvat zo kannaded a zo gouest da lâret en deus fiñvet ar voger.
+Ar re-se a galv kannaded all, hag a-benn ar fin 'vez cheñchet kementad protein-mañ-protein.
+Ha hervez live ar proteinoù e cheñch emzalc'h ar c'hellig, ha neuze emzalc'h ar plant.
+'Giz m'ho peus komprenet, luziet-kenañ eo an afer ha n'eo ket echu an enklaskoù !
+
+Perak 'ta e c'hell ar plant klevet o endro ?
+Sonioù zo, trouz zo, a zo mat dezho da glevet.
+Pa n'haller ket fiñval, mat eo bezañ gouest da c'hoût penaos emañ an traoù tro-war-dro.
+Goût pegoulz zo dour gant trouz ar glav, pe c'hoazh klevet trouz al loened da skouer.
+
+Just a-walc'h, diskouezet zo bet eo gouest ur spesad, Arabidopsis taliana, da anavezout trouz ur viskoulenn o tebriñ e zelioù.
+An dra-se zo un tammig e-giz ASMR evidomp, trouz plijus.
+Met evit ar plant eo un alarm a lâr dezho eo ret en em zifenn !
+Ha setu giz-se pa glev ar plant-se un trouz e-giz-se e produont molekulennoù a zo fall evit ar biskoul.
+
+Ur studiadenn all 'n deus diskouezet un dra all.
+Emaoc'h o paouez klevet un wenanenn o nijal.
+Emañ o klask nektar ur fleurenn.
+Just a-walc'h, unan zo aze, ur fleurenn eus familh an Oenothera.
+Pal ar fleurenn eo desachañ ar wenanenn evit kaout pollen fleurioù all, ha strujañ war-lerc'h.
+Kinnig a ra d'ar wenanenn nektar neuze.
+An dra-se zo en natur.
+E arnodva ur skipailh skiantel, n'eo ket tre ar memes tra.
+N'eus gwenanenn ebet met un uhelgomzer kentoc'h.
+Ha gant ar son-se dre an uhelgomzer.
+Ar skipailh 'n deus kavet e oa muioc'h a sukr 'barzh an nektar, diouzhtu war-lerc'h ar son.
+Klasket o deus gant ar son-mañ ivez.
+Memes tra, kalz sukr en nektar.
+Ha gant ar son-se : nebeud a sukr.
+Ar fleur a zo gouest da respont d'ar gwenan neuze !
+
+
+
+Hag evit echuiñ vo lakaet ar gaoz war ur studiadenn embannet e fin miz Meurzh 2023.
+Ar studiadenn-se a ziskouez e vefe gouest ar plant, ouzhpenn klevet trouz, met ivez produiñ trouz !
+
+Ar skipailh en deus lakaet butun ha tomatez (ar plant) dindan mikroioù.
+Mikroioù ultrason, evit enrollañ un trouz  n'omp ket gouest da glevet, ken uhel eo.
+Enrollet o deus plant yac'h, ha plant lakaet bec'h warno :
+plant gant delioù troc'het, pe hep dour da skouer.
+
+Ha klevet vez an difoc'h !
+'maomp o paouez klevet enrolladenn ur blantenn bec'h warni.
+Cheñchet eo bet an enrolladenn evit d'an den bezañ gouest da glevet an traoù :
+izelaet eo bet ar son, ha buanaet ivez.
+Dre vras ar plant bec'h warno o deus produet betek 50 klik bep eurvezh, ha kalz nebeutoc'h a oa gant ar plant yac'h.
+Ar pezh a c'hoarvez moarvat eo klogorennoù aer 'barzh ar plant, a darzh.
+Ha muioc'h a zo pa vez lakaet ur blantenn diaes.
+N'eo ket sur tamm ebet e c'hell div blantenn kichen-ha-kichen komz e-giz-se, met organismoù all a vefe gouest da glevet 'vat.
+Amprevaned zo a c'hellfe klevet seurt trouz da skouer ha kompren n'eo ket yac'h ur blantenn,
+pe n'eo ket yac'h a-walc'h evit dozviñ vioù atav.
+
+Ha ganeomp-ni e c'hellfe bezañ klevet ivez,
+pe kentoc'h gant labourerien douar ekipet mat, a fellfe dezho dourañ o flant
+pa vez ezhomm hepken evit espern dour.
+
+Hiziv hon eus klevet bed ar plant.
+Peogwir ne weler ket o divskouarn n'eo ket bet studiet kalz
+efed ar sonioù, an trouz, warno.
+Cheñch a ra an traoù bremañ, ar sell deus ar plant 'neus cheñchet abaoe un nebeud bloavezhioù.
+Birvilh 'zo er bed skiantel memes evit kompren muioc'h an organismoù-se,
+a zo kempleshoc'h a-feur ma teskomp traoù diwar o fenn.
+
+
+
+
+{{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/29-plant-ha-trouz/index.fr.md

@@ -0,0 +1,116 @@
+---
+title: "#29 Ar plant hag an trouz"
+date: 2023-04-19T12:00:00+02:00
+draft: false
+image: "./plantHaTrouz.jpg"
+slug: "29-plant-ha-trouz"
+---
+
+{{< block_color blue >}}
+Transcription de l'épisode [**Ar plant hag an trouz**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-plant-hag-an-trouz).
+{{< /block_color >}}
+
+
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-plant-hag-an-trouz/embed/light" >}}
+
+---
+Trouz a-bep seurt zo en natur.
+Un efed a ra an trouz d'ar boudoù bev, d'an organismoù.
+Al lapoused a selaou lapoused all.
+Ar bronneged, les mammifères, a implij kalz a sonioù ivez.
+An amprevaned ivez.
+
+Hiziv ne vo ket kontet eus ar re-se.
+Kontet vo deus ar plant hag an efed 'neus an trouz warno.
+
+Ar sujed-se n'eo ket anavezet kement-all, met kalzik a studiadennoù a zo bet kaset da-benn memestra.
+Ne gomzan ket amañ eus efed ar sonerezh, met kentoc'h eus efed ar sonioù, an trouz.
+Traoù un tammig iskis a c'heller kavout diwar-benn efed ar sonerezh war ar plant, met din-me n'int ket gwall skiantel.
+Da lâret eo, an traoù-se n'int ket bet kadarnaet gant kalz skipailhoù.
+
+Komañsomp gant trouz simpl neuze, evel hemañ.
+Plijus, 'gav ket deoc'h ?
+Lakaet zo bet plantennoù 'giz tomatez da glevet ar son-mañ e-pad 3 eur, bep eil devezh.
+Ar skipailh 'n deus bet ar mennozh-se 'n deus muzuliet ur c'hresk a 13% en eostad.
+Ha gwelloc'h c'hoazh 'oa evit ar c'hoñkombrez.
+Diaes 'vefe lakaat an dra-se e pleustr er parkeier 'vat, ken trouzus evel ma 'vefe !
+
+Taolioù esae all a zo bet.
+Da skouer, kavet zo bet e tiwan gwelloc'h ar maiz gant sonioù "gwenn", giz-se.
+pe gant ur son izel-tre, 'giz hemañ.
+Gant ar sonioù-se neuze zo muioc'h a c'hreun a ziwan, e-tro 10% muioc'h memes tra, n'eo ket dister.
+
+Penaos e ya en-dro ?
+Gwir eo n'eus ket bet kavet skouarnioù gant ar plant.
+Luziet-kenañ eo ar mont en-dro, n'eo ket sklaer evit poent.
+Hervez ar skipailhoù zo o labourat war an dra-se, pep tra a teu deus moger ar c'helligoù da gentañ, la paroi cellulaire.
+Gant an trouz, ar voger a fiñv un tammig bihan.
+Kannaded a zo en holl gelligoù.
+Kannaded zo a lâr eo tomm, reoù all a lâr zo gwask war ar c'hellig…
+Ha moarvat zo kannaded a zo gouest da lâret en deus fiñvet ar voger.
+Ar re-se a galv kannaded all, hag a-benn ar fin 'vez cheñchet kementad protein-mañ-protein.
+Ha hervez live ar proteinoù e cheñch emzalc'h ar c'hellig, ha neuze emzalc'h ar plant.
+'Giz m'ho peus komprenet, luziet-kenañ eo an afer ha n'eo ket echu an enklaskoù !
+
+Perak 'ta e c'hell ar plant klevet o endro ?
+Sonioù zo, trouz zo, a zo mat dezho da glevet.
+Pa n'haller ket fiñval, mat eo bezañ gouest da c'hoût penaos emañ an traoù tro-war-dro.
+Goût pegoulz zo dour gant trouz ar glav, pe c'hoazh klevet trouz al loened da skouer.
+
+Just a-walc'h, diskouezet zo bet eo gouest ur spesad, Arabidopsis taliana, da anavezout trouz ur viskoulenn o tebriñ e zelioù.
+An dra-se zo un tammig e-giz ASMR evidomp, trouz plijus.
+Met evit ar plant eo un alarm a lâr dezho eo ret en em zifenn !
+Ha setu giz-se pa glev ar plant-se un trouz e-giz-se e produont molekulennoù a zo fall evit ar biskoul.
+
+Ur studiadenn all 'n deus diskouezet un dra all.
+Emaoc'h o paouez klevet un wenanenn o nijal.
+Emañ o klask nektar ur fleurenn.
+Just a-walc'h, unan zo aze, ur fleurenn eus familh an Oenothera.
+Pal ar fleurenn eo desachañ ar wenanenn evit kaout pollen fleurioù all, ha strujañ war-lerc'h.
+Kinnig a ra d'ar wenanenn nektar neuze.
+An dra-se zo en natur.
+E arnodva ur skipailh skiantel, n'eo ket tre ar memes tra.
+N'eus gwenanenn ebet met un uhelgomzer kentoc'h.
+Ha gant ar son-se dre an uhelgomzer.
+Ar skipailh 'n deus kavet e oa muioc'h a sukr 'barzh an nektar, diouzhtu war-lerc'h ar son.
+Klasket o deus gant ar son-mañ ivez.
+Memes tra, kalz sukr en nektar.
+Ha gant ar son-se : nebeud a sukr.
+Ar fleur a zo gouest da respont d'ar gwenan neuze !
+
+
+
+Hag evit echuiñ vo lakaet ar gaoz war ur studiadenn embannet e fin miz Meurzh 2023.
+Ar studiadenn-se a ziskouez e vefe gouest ar plant, ouzhpenn klevet trouz, met ivez produiñ trouz !
+
+Ar skipailh en deus lakaet butun ha tomatez (ar plant) dindan mikroioù.
+Mikroioù ultrason, evit enrollañ un trouz  n'omp ket gouest da glevet, ken uhel eo.
+Enrollet o deus plant yac'h, ha plant lakaet bec'h warno :
+plant gant delioù troc'het, pe hep dour da skouer.
+
+Ha klevet vez an difoc'h !
+'maomp o paouez klevet enrolladenn ur blantenn bec'h warni.
+Cheñchet eo bet an enrolladenn evit d'an den bezañ gouest da glevet an traoù :
+izelaet eo bet ar son, ha buanaet ivez.
+Dre vras ar plant bec'h warno o deus produet betek 50 klik bep eurvezh, ha kalz nebeutoc'h a oa gant ar plant yac'h.
+Ar pezh a c'hoarvez moarvat eo klogorennoù aer 'barzh ar plant, a darzh.
+Ha muioc'h a zo pa vez lakaet ur blantenn diaes.
+N'eo ket sur tamm ebet e c'hell div blantenn kichen-ha-kichen komz e-giz-se, met organismoù all a vefe gouest da glevet 'vat.
+Amprevaned zo a c'hellfe klevet seurt trouz da skouer ha kompren n'eo ket yac'h ur blantenn,
+pe n'eo ket yac'h a-walc'h evit dozviñ vioù atav.
+
+Ha ganeomp-ni e c'hellfe bezañ klevet ivez,
+pe kentoc'h gant labourerien douar ekipet mat, a fellfe dezho dourañ o flant
+pa vez ezhomm hepken evit espern dour.
+
+Hiziv hon eus klevet bed ar plant.
+Peogwir ne weler ket o divskouarn n'eo ket bet studiet kalz
+efed ar sonioù, an trouz, warno.
+Cheñch a ra an traoù bremañ, ar sell deus ar plant 'neus cheñchet abaoe un nebeud bloavezhioù.
+Birvilh 'zo er bed skiantel memes evit kompren muioc'h an organismoù-se,
+a zo kempleshoc'h a-feur ma teskomp traoù diwar o fenn.
+
+
+
+
+{{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/30-marmouzed-ereadurezh/index.br.md

@@ -0,0 +1,129 @@
+---
+title: "#30 Ar marmouzed hag an ereadurezh"
+date: 2023-05-24T12:00:00+02:00
+draft: false
+image: "./marmouzedHagEreadurezh.jpg"
+slug: "30-marmouzed-ereadurezh"
+---
+
+{{< block_color blue >}}
+Setu treuzskrivadur ar gronikenn [**Ar marmouzed hag an ereadurezh**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-marmouzed-hag-an-ereadurezh).
+{{< /block_color >}}
+
+
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-marmouzed-hag-an-ereadurezh/embed/light" >}}
+
+---
+
+Eeus ar gerioù an hini eo vo kontet deoc'h hiziv.
+Ganto e c'hellomp sevel frazennoù ha lâret ar pezh a fell deomp lâret.
+Bammus eo, en ur mod :
+gall' reomp komz deus an amzer, deus an amzer da zont,
+deus traoù ha n'eus ket deuzouto memes, ha me oar me.
+Kemend-all a draoù evel zo moiaen d'ober gant ar gerioù !
+Ha padal n'eus ket miliardoù anezho.
+Un tammig muioc'h 'vit 20 mil ger zo war geriadur an Here evit ar brezhoneg.
+War ar pemdez, 'vez ket implijet muioc'h 'vit 8000.
+Pezh zo, ar gerioù a c'hell kaout meur a ster.
+Hervez ar gerioù all er frazenn vez komprenet pe choazet ster ur ger.
+Eus an dra-se vez graet "ereadurezh" pe "sintaks".
+
+Met eus pelec'h 'teu an ereadurezh ?
+Ijinet eo bet gant an Den ?
+Pe loened 'zo zo gouest sevel frazennoù ivez ?
+
+Diskouezet zo bet gant un nebeud studiadennoù e c'hell loened zo
+lakaat gerioù asambles evit sevel frazennoù.
+Pe lakaat sonioù asambles kentoc'h.
+Pezh 'vez anvet "unvezh mouezhel" (unité vocale e galleg).
+Ha pa gomzan eus loened eo kentoc'h deus marmoused zo kaoz, pe primated dre just.
+Da skouer zo ur spesad, anvet Cercopithecus nictitans
+(ur marmous gant ur fri gwenn), zo gouest da lâret 2 c'her
+pa vez un dra bennak dic'hortoz.
+An dra-se vez klevet dreist-holl pa vez ul loupard o tont.
+hag ar son-se a vez laosket kentoc'h pa vez un egl nepel.
+Gall' ra an huchadennoù-se reiñ un tammig aon d'al loupard pe d'an egl,
+met dreist-holl 'vez roet da c'hoût d'ar strollad zo ur preizher.
+
+Pa vez huchet an 2 asambles 'at, da skouer ur "pyow" ha meur a "hack"
+vez splannoc'h respont ar strollad : mont a reont kuit diouzhtu war-lerc'h.
+Amañ neuze "Pyow" a dalv "loupard", "hack" a dalv "egl"
+ha "pyow hack hack" a dalv "mont a reomp kuit".
+Ur ster nevez zo gant ur sekañs gerioù.
+
+Gant ar marmoused bras, 'giz ar bonoboed, zo traoù heñvel :
+komz a reont pa gavont boued, ha deus pegen mat,
+pegen dibar eo ar boued 'vez an huchadennoù
+Studiet eo bet an huchadennoù-se gant Zanna Clay ha Klaus Zuberbühler,
+hag embannet eo bet an disoc'hoù war ur pennad er journal skiantel PLoS One e 2011.
+Enrollet zo bet ganto bonoboed o doa kavet avaloù.
+Pe bonoboed o doa kavet kiwioù.
+Dav eo goût : kavout a reont kalz gwelloc'h ar c'hiwioù.
+Ne reont ket ar memes huchadennoù neuze : uheloc'h eo pa gavont kiwioù.
+Pezh zo bet graet gant an enrolladennoù-se, 'oa lakaat bonoboed all da glevet anezho.
+Boaziet 'oa bet ar bonoboed-se da gavout kiwioù en ul lec'h,
+hag avaloù en ul lec'h all.
+Ha petra a c'hoarveze gant enrolladenn ur bonobo o kavout kiwioù ?
+Ar bonoboed a glaske boued kentoc'h e lec'h ar c'hiwioù.
+Hag ar c'hontrol gant an enrolladenn all, enrolladenn an avaloù.
+Ar marmoused a glaske kentoc'h e lec'h an avaloù.
+Da lâret eo, ar sekañsoù huchadennoù a dalv un dra bennak resis evit ar bonoboed.
+Liammet eo sekañs-mañ-sekañs deus ur ster (kiwioù pe avaloù),
+pe da nebeutañ deus un emzalc'h (klask e lec'h-mañ-lec'h).
+
+Met e gwirionez gant an enklask-mañ eo diaes goût penaos 'vez komprenet an enrolladennoù gant ar marmoused.
+Hag ur ster zo d'ar sekañsoù huchadennoù ?
+Peotramant vez ket klevet gant ar bonoboed 'met an uhelder da skouer ?
+
+
+Ur studiadenn nevez embannet a ro respontoù.
+Gant marmoused all ar wech-mañ: gant chimpazeed.
+Embannet eo bet e miz Mae 2023 er journal Nature Communications gant ur skipailh eus bro Suis.
+Goût a ouzomp vez implijet gerioù ispisial gant ar chimpanzeed.
+Gerioù 'giz "huu" pa vezont souezhet pe p'o dez aon.
+Un alarm eo en ur mod.
+Ur galv all zo, "waa", a vez implijet e meur a zegouez.
+Da skouer e-kerzh ar chase pe pa vez gwelet ur preizher.
+Merzet 'zo bet ivez e vez bodet an daou c'her a-wechoù.
+Hag an dra-se a c'hoarvez pa vez gwelet un naer da skouer.
+Ar skipailh en deus divizet labourat war ar gerioù-se, oc'h unan pe lakaet asambles.
+
+Un taol arnod kentañ zo bet graet.
+Lakaet zo bet un naer plouzet, ur serpant plouzet, e-kichen ur strollad chimpazeed.
+Un tamm spontet vezont dirak ar serpanted,
+ha dreist-holl e klaskont goût pelec'h emaint 'vit nompas kerzhout warno.
+Ganto zo bet huchet diouzhtu "huu" pe "huu-waa".
+
+Evit klask kompren an diforc'h etre ar gerioù-se lakaet asambles pe pas,
+zo bet graet un taol esae all.
+Un taol-esae gant un uhelgomzer.
+Lakaet zo bet da baseal ar gerioù, oc'h unan pe asambles.
+Dre vras, ne c'hoarveze ket kalz traoù gant ar gerioù oc'h unan.
+Er c'hontrol, gant "huu-waa", ar chimpazeed o deus sellet deus an uhelgomzer,
+hep gortoz, ha sellet o deus deuzoutañ e-pad pell.
+Da lâret eo e oant strafuilhet.
+Un nebeud chimpazeed o deus krapet er gwez memes,
+evit chom pell deus ar pezh a vefe ur serpant
+met 'vit gwelet anezhañ memes tra.
+O respont a oa kreñvoc'h neuze.
+Un trede ster a sav diwar an 2 c'her lakaet asambles.
+
+N'haller ket goût petra sifini dre-just ar galv.
+N'eus nemet martezeadennoù :
+marteze 'vez kreñvaet ar "huu" gant ar "waa",
+evit lâret "dañjer bras" e plas "dañjer" nemetken.
+Pe mod-all vez liammet an 2 evit lâret "dañjer", "deuit amañ diouzhtu"
+
+Ret 'vo sevel studiadennoù all evit kompren un tamm muioc'h yezh ar chimpazeed.
+
+Pezh zo sur : un doare ereadurezh pe sintaks, vez implijet gant ar chimpanzeed.
+Gouest int da implijout traoù heñvel deus hor gerioù deomp-ni.
+Gerioù zo dezho ur ster disheñvel pa vezont lakaet asambles gant gerioù all.
+An dra-se a dalv vez kavet ereadurezh gant hor c'hendirvi dostañ, ar chimpazeed. Sur a-walc'h e oa deuzouti ivez gant ar gourdad boutin deomp (notre ancêtre commun)
+a oa war an douar tro 10 milion a vloavezhioù zo.
+En ur genderc'hel da studiañ gerioù ar marmoused e vo komprenet gwelloc'h, a dra sur,
+orin an ereadurezh, a zo koshoc'h vit ar pezh a oa soñjet a-raok.
+
+
+
+{{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/30-marmouzed-ereadurezh/index.fr.md

@@ -0,0 +1,129 @@
+---
+title: "#30 Ar marmouzed hag an ereadurezh"
+date: 2023-05-24T12:00:00+02:00
+draft: false
+image: "./marmouzedHagEreadurezh.jpg"
+slug: "30-marmouzed-ereadurezh"
+---
+
+{{< block_color blue >}}
+Transcription de l'épisode [**Ar marmouzed hag an ereadurezh**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-marmouzed-hag-an-ereadurezh).
+{{< /block_color >}}
+
+
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-marmouzed-hag-an-ereadurezh/embed/light" >}}
+
+---
+
+Eeus ar gerioù an hini eo vo kontet deoc'h hiziv.
+Ganto e c'hellomp sevel frazennoù ha lâret ar pezh a fell deomp lâret.
+Bammus eo, en ur mod :
+gall' reomp komz deus an amzer, deus an amzer da zont,
+deus traoù ha n'eus ket deuzouto memes, ha me oar me.
+Kemend-all a draoù evel zo moiaen d'ober gant ar gerioù !
+Ha padal n'eus ket miliardoù anezho.
+Un tammig muioc'h 'vit 20 mil ger zo war geriadur an Here evit ar brezhoneg.
+War ar pemdez, 'vez ket implijet muioc'h 'vit 8000.
+Pezh zo, ar gerioù a c'hell kaout meur a ster.
+Hervez ar gerioù all er frazenn vez komprenet pe choazet ster ur ger.
+Eus an dra-se vez graet "ereadurezh" pe "sintaks".
+
+Met eus pelec'h 'teu an ereadurezh ?
+Ijinet eo bet gant an Den ?
+Pe loened 'zo zo gouest sevel frazennoù ivez ?
+
+Diskouezet zo bet gant un nebeud studiadennoù e c'hell loened zo
+lakaat gerioù asambles evit sevel frazennoù.
+Pe lakaat sonioù asambles kentoc'h.
+Pezh 'vez anvet "unvezh mouezhel" (unité vocale e galleg).
+Ha pa gomzan eus loened eo kentoc'h deus marmoused zo kaoz, pe primated dre just.
+Da skouer zo ur spesad, anvet Cercopithecus nictitans
+(ur marmous gant ur fri gwenn), zo gouest da lâret 2 c'her
+pa vez un dra bennak dic'hortoz.
+An dra-se vez klevet dreist-holl pa vez ul loupard o tont.
+hag ar son-se a vez laosket kentoc'h pa vez un egl nepel.
+Gall' ra an huchadennoù-se reiñ un tammig aon d'al loupard pe d'an egl,
+met dreist-holl 'vez roet da c'hoût d'ar strollad zo ur preizher.
+
+Pa vez huchet an 2 asambles 'at, da skouer ur "pyow" ha meur a "hack"
+vez splannoc'h respont ar strollad : mont a reont kuit diouzhtu war-lerc'h.
+Amañ neuze "Pyow" a dalv "loupard", "hack" a dalv "egl"
+ha "pyow hack hack" a dalv "mont a reomp kuit".
+Ur ster nevez zo gant ur sekañs gerioù.
+
+Gant ar marmoused bras, 'giz ar bonoboed, zo traoù heñvel :
+komz a reont pa gavont boued, ha deus pegen mat,
+pegen dibar eo ar boued 'vez an huchadennoù
+Studiet eo bet an huchadennoù-se gant Zanna Clay ha Klaus Zuberbühler,
+hag embannet eo bet an disoc'hoù war ur pennad er journal skiantel PLoS One e 2011.
+Enrollet zo bet ganto bonoboed o doa kavet avaloù.
+Pe bonoboed o doa kavet kiwioù.
+Dav eo goût : kavout a reont kalz gwelloc'h ar c'hiwioù.
+Ne reont ket ar memes huchadennoù neuze : uheloc'h eo pa gavont kiwioù.
+Pezh zo bet graet gant an enrolladennoù-se, 'oa lakaat bonoboed all da glevet anezho.
+Boaziet 'oa bet ar bonoboed-se da gavout kiwioù en ul lec'h,
+hag avaloù en ul lec'h all.
+Ha petra a c'hoarveze gant enrolladenn ur bonobo o kavout kiwioù ?
+Ar bonoboed a glaske boued kentoc'h e lec'h ar c'hiwioù.
+Hag ar c'hontrol gant an enrolladenn all, enrolladenn an avaloù.
+Ar marmoused a glaske kentoc'h e lec'h an avaloù.
+Da lâret eo, ar sekañsoù huchadennoù a dalv un dra bennak resis evit ar bonoboed.
+Liammet eo sekañs-mañ-sekañs deus ur ster (kiwioù pe avaloù),
+pe da nebeutañ deus un emzalc'h (klask e lec'h-mañ-lec'h).
+
+Met e gwirionez gant an enklask-mañ eo diaes goût penaos 'vez komprenet an enrolladennoù gant ar marmoused.
+Hag ur ster zo d'ar sekañsoù huchadennoù ?
+Peotramant vez ket klevet gant ar bonoboed 'met an uhelder da skouer ?
+
+
+Ur studiadenn nevez embannet a ro respontoù.
+Gant marmoused all ar wech-mañ: gant chimpazeed.
+Embannet eo bet e miz Mae 2023 er journal Nature Communications gant ur skipailh eus bro Suis.
+Goût a ouzomp vez implijet gerioù ispisial gant ar chimpanzeed.
+Gerioù 'giz "huu" pa vezont souezhet pe p'o dez aon.
+Un alarm eo en ur mod.
+Ur galv all zo, "waa", a vez implijet e meur a zegouez.
+Da skouer e-kerzh ar chase pe pa vez gwelet ur preizher.
+Merzet 'zo bet ivez e vez bodet an daou c'her a-wechoù.
+Hag an dra-se a c'hoarvez pa vez gwelet un naer da skouer.
+Ar skipailh en deus divizet labourat war ar gerioù-se, oc'h unan pe lakaet asambles.
+
+Un taol arnod kentañ zo bet graet.
+Lakaet zo bet un naer plouzet, ur serpant plouzet, e-kichen ur strollad chimpazeed.
+Un tamm spontet vezont dirak ar serpanted,
+ha dreist-holl e klaskont goût pelec'h emaint 'vit nompas kerzhout warno.
+Ganto zo bet huchet diouzhtu "huu" pe "huu-waa".
+
+Evit klask kompren an diforc'h etre ar gerioù-se lakaet asambles pe pas,
+zo bet graet un taol esae all.
+Un taol-esae gant un uhelgomzer.
+Lakaet zo bet da baseal ar gerioù, oc'h unan pe asambles.
+Dre vras, ne c'hoarveze ket kalz traoù gant ar gerioù oc'h unan.
+Er c'hontrol, gant "huu-waa", ar chimpazeed o deus sellet deus an uhelgomzer,
+hep gortoz, ha sellet o deus deuzoutañ e-pad pell.
+Da lâret eo e oant strafuilhet.
+Un nebeud chimpazeed o deus krapet er gwez memes,
+evit chom pell deus ar pezh a vefe ur serpant
+met 'vit gwelet anezhañ memes tra.
+O respont a oa kreñvoc'h neuze.
+Un trede ster a sav diwar an 2 c'her lakaet asambles.
+
+N'haller ket goût petra sifini dre-just ar galv.
+N'eus nemet martezeadennoù :
+marteze 'vez kreñvaet ar "huu" gant ar "waa",
+evit lâret "dañjer bras" e plas "dañjer" nemetken.
+Pe mod-all vez liammet an 2 evit lâret "dañjer", "deuit amañ diouzhtu"
+
+Ret 'vo sevel studiadennoù all evit kompren un tamm muioc'h yezh ar chimpazeed.
+
+Pezh zo sur : un doare ereadurezh pe sintaks, vez implijet gant ar chimpanzeed.
+Gouest int da implijout traoù heñvel deus hor gerioù deomp-ni.
+Gerioù zo dezho ur ster disheñvel pa vezont lakaet asambles gant gerioù all.
+An dra-se a dalv vez kavet ereadurezh gant hor c'hendirvi dostañ, ar chimpazeed. Sur a-walc'h e oa deuzouti ivez gant ar gourdad boutin deomp (notre ancêtre commun)
+a oa war an douar tro 10 milion a vloavezhioù zo.
+En ur genderc'hel da studiañ gerioù ar marmoused e vo komprenet gwelloc'h, a dra sur,
+orin an ereadurezh, a zo koshoc'h vit ar pezh a oa soñjet a-raok.
+
+
+
+{{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/31-an-teureuged/index.br.md

@@ -0,0 +1,128 @@
+---
+title: "#31 An teureuged"
+date: 2023-09-13T12:00:00+02:00
+draft: false
+image: "./anTeureuged.jpg"
+slug: "31-an-teureuged"
+---
+
+{{< block_color blue >}}
+Setu treuzskrivadur ar gronikenn [**An teureuged**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/an-teureuged-hag-an-tredan).
+{{< /block_color >}}
+
+
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/an-teureuged-hag-an-tredan/embed/light" >}}
+
+---
+
+Brav eo an amzer hiziv, deomp da bourmen !
+Met pelec'h ?
+Mmh, er c'hoad marteze ?
+Met da ziwall zo, gall' reomp bezañ taget.
+Vo ket komzet eus ar bleizi na eus ar sarpanted hiziv.
+Kontet 'vo eus traoù bihanoc'h kentoc'h : an teureuged, les tiques.
+Ur bern traoù zo da zeskiñ diwar o fenn !
+
+Petra eo an teureuged neuze ?
+Pe an tarlasked, pe an tilhed, 'giz 'vez lâret mod-all ?
+Araknid int, 'giz ar c'hevnid.
+N'emaint ket er memes familh 'vat, met en unan all : familh an akarianed.
+Bihan-bihan int, etre 3 ha 6 mm, ar pezh zo bras a-walc'h evit an akarianed.
+Kavet 'vezont war ar plant bihan, 'giz ar geot pe al louzoù, hag aze, emaint o c'hortoz.
+
+O c'hortoz un ostiz emaint.
+Rak parazited pe loened arvevat int.
+Bevañ a reont diwar un ostiz.
+Pe meur a hini evit a sell ouzh an teureuged.
+'Maon o vont da gontañ deoc'h kelc'hiad o buhez.
+'Giz loened rummad an artropoded o deus an teureuged meur a stumm e-korf o buhez.
+
+Kregiñ a ra gant ur vi.
+
+En nevez-amzer e teu ul larvenn diwar ar vi-mañ.
+Klask a ra un ostiz evit debriñ he fred kentañ :
+ul loen bihan a-walc'h (ul labous da skouer, pe ur bronneg bihan).
+Chom a ra war an ostiz an hañv-pad, ma'g'eo gouest.
+'Pad ar prantad-mañ eo krog-mat er c'hroc'hen, ha sunañ a ra gwad an ostiz.
+En diskar-amzer e kouezh, debret he deus trawalc'h, ha muzañ a ra, cheñch a ra.
+Dont a ra da nimfenn.
+
+An nimfenn a c'hortoz an nevez amzer war-lerc'h evit klask un ostiz all, e-pad an hañv ivez.
+P'he deus lonket gwad a-walc'h, en diskar-amzer e kouezh en-dro ha, a-benn ar fin e teu en oad.
+
+En nevez-amzer goude, e klask an ostiz diwezhañ, ul loen brasoc'h ar wech-mañ :
+ur c'hi, ur vuoc'h, pe c'hoazh un den…
+Ar parezed a glask ar pared, ha strujañ a reont war an ostiz.
+Da c'houde e krog ar parezed 'barzh ar c'hroc'hen evit sunañ gwad ur wech diwezhañ.
+
+Ha war-lerc'h e kouezhont ur wech all war al leur evit dozviñ vioù, milieroù anezho.
+
+Hag adkroget ar c'helc'hiad gant pep hini eus ar vioù-se
+
+
+
+Dav eo goût : n'eo ket an teureuged a zo dañjerus.
+'Vez ket lonket kalz gwad, pegen bihan int.
+Met an teureuged n'int ket oc'h unan !
+Alies e teuont gant baktiri anvet Borrelia, hag ar re-se zo dañjerus.
+Hervez an Inrae (an institud a ra enklaskoù diwar-benn al labour douar hag an endro),
+30% eus an teureuged a vefe ar Borrelia en enno, e Frañs.
+Ma vez un den kroget gant un teureug eñfektet e c'hell bezañ eñfektet ivez.
+Gall' ra 'n em gavet klañv gant ur c'hleñved anvet borrelioz pe kleñved Lyme, la maladie de Lyme.
+Ha n'eo ket brav ar c'hleñved-mañ, me 'lâr deoc'h.
+
+Er penn-kentañ n'eus ke'met un tach ruz war ar c'hroc'hen, a ya war vrasaat.
+
+War-lerc'h, goude un nebeud sizhunioù hep louzoù (hep antibiotikoù),
+e ya ar baktiri un tammig peplec'h er c'horf.
+Klask a reont eñfektiñ lodennoù zo.
+
+Artrit a c'hell bezañ da skouer, dreist-holl gant ar vugale.
+Ar baktiri a ya d'ur c'houbl, d'un artikulation, ur glin da skouer, ha poan a ra.
+
+Ur skuizhder spontus a c'hell bezañ ivez, gant diaestaerioù evit prederiañ ha bezañ aketus.
+
+Met dre chañs 'zo antibiotikoù, ha gras dezho e c'heller pareañ an dud tapet gant ar borrelioz.
+
+Ma, un tamm tristik ar gronikenn.
+Met keloù mat zo, emañ skipailhoù skiantel o labourat war an afer !
+Da skouer oa bet embannet ur studiadenn e miz Even 2023 e Current Biology
+gant ur skipailh eus skolveur Bristol, e bro Saoz.
+C'hoariet o deus gant teureuged ha gant tredan statek, l'électricité statique.
+Merzhet o deus e vez desachet an teureuged gant feur ul loen bennak pa vez leun a dredan statek.
+Ha merzet zo bet ivez e vez karget feur al loened,
+da lâret eo e vez berniet an tredan statek, pa vezont o fiñval en oc'h endro,
+o frotañ ouzh ar plant lakaomp.
+Ha neuze gant ur feur leun a dredan e vez desachet an teureuged,
+hep na vefe graet tra 'bet ganto, hep na vefe lammet memes.
+Ret eo bezañ tost memestra : un nebeud milimetroù pe sañtimetroù d'ar muiañ,
+met efedus e seblant bezañ, da nebeutañ evit chom peget ouzh an ostizien
+
+Gwir eo n'eo ket gwall fetis ar studiadenn-mañ marteze.
+Unan all zo bet embannet, e fin miz Gouere 2023 er journal Microbiome.
+Savet zo bet gant ar skipailh ur vaksin ha n'eo ket eeun, da lâret eo,
+'vez ket vaksinet an dud, 'vez ket vaksinet an teureuged met… an ostizien all.
+Da skouer, ul logodenn.
+Ar vaksin a zo ur baktiri all e gwirionez, unan ha ne ra ket zroug.
+Ur wech lakaet e korf al logodenn e komañs houmañ da sevel enepkorfoù, des anticorps.
+En em zifen a ra.
+Ha setu giz-se vez lonket an enepkorfoù-se gant an teureug a glask sunañ ar gwad.
+Ha kavet zo bet neuze, zo kalz nebeutoc'h a vaktiri Borrelia en teureug-mañ war-lerc'h.
+Bihanoc'h ar riskl e vefe treuzkaset ar c'hleñved Lyme.
+Mont a ra war-raok !
+
+
+Hiziv hon eus graet un tamm pourmenadenn er c'hoad.
+Graet hon eus anaoudegezh gant an teureuged hag ar baktiri Borrelia.
+Un daouad a c'hell bezañ dañjerus.
+Met gwelet hon eus ivez e vez brasaet ar gouiziegezh bemdez.
+Daoust da se eo gwelloc'h diwall memestra.
+Ha goude ur bourmenadenn en natur, er c'hoad, teurel ur sell deus ar c'horf penn-da-benn !
+
+Un draig evit echuiñ : m'ho peus c'hoant da gemer perzh en araokadennoù skiantel war an dachenn-mañ
+e c'hellit mont war al lec'hienn "[citique.fr](https://citique.fr)",
+e lec'h ma c'hallit signaliñ flemmadennoù,
+ha sikour ar skipailhoù skiantel da gartennaouiñ an teureuged.
+
+
+{{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/31-an-teureuged/index.fr.md

@@ -0,0 +1,128 @@
+---
+title: "#31 An teureuged"
+date: 2023-09-13T12:00:00+02:00
+draft: false
+image: "./anTeureuged.jpg"
+slug: "31-an-teureuged"
+---
+
+{{< block_color blue >}}
+Transcription de l'épisode [**An teureuged**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/an-teureuged-hag-an-tredan).
+{{< /block_color >}}
+
+
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/an-teureuged-hag-an-tredan/embed/light" >}}
+
+---
+
+Brav eo an amzer hiziv, deomp da bourmen !
+Met pelec'h ?
+Mmh, er c'hoad marteze ?
+Met da ziwall zo, gall' reomp bezañ taget.
+Vo ket komzet eus ar bleizi na eus ar sarpanted hiziv.
+Kontet 'vo eus traoù bihanoc'h kentoc'h : an teureuged, les tiques.
+Ur bern traoù zo da zeskiñ diwar o fenn !
+
+Petra eo an teureuged neuze ?
+Pe an tarlasked, pe an tilhed, 'giz 'vez lâret mod-all ?
+Araknid int, 'giz ar c'hevnid.
+N'emaint ket er memes familh 'vat, met en unan all : familh an akarianed.
+Bihan-bihan int, etre 3 ha 6 mm, ar pezh zo bras a-walc'h evit an akarianed.
+Kavet 'vezont war ar plant bihan, 'giz ar geot pe al louzoù, hag aze, emaint o c'hortoz.
+
+O c'hortoz un ostiz emaint.
+Rak parazited pe loened arvevat int.
+Bevañ a reont diwar un ostiz.
+Pe meur a hini evit a sell ouzh an teureuged.
+'Maon o vont da gontañ deoc'h kelc'hiad o buhez.
+'Giz loened rummad an artropoded o deus an teureuged meur a stumm e-korf o buhez.
+
+Kregiñ a ra gant ur vi.
+
+En nevez-amzer e teu ul larvenn diwar ar vi-mañ.
+Klask a ra un ostiz evit debriñ he fred kentañ :
+ul loen bihan a-walc'h (ul labous da skouer, pe ur bronneg bihan).
+Chom a ra war an ostiz an hañv-pad, ma'g'eo gouest.
+'Pad ar prantad-mañ eo krog-mat er c'hroc'hen, ha sunañ a ra gwad an ostiz.
+En diskar-amzer e kouezh, debret he deus trawalc'h, ha muzañ a ra, cheñch a ra.
+Dont a ra da nimfenn.
+
+An nimfenn a c'hortoz an nevez amzer war-lerc'h evit klask un ostiz all, e-pad an hañv ivez.
+P'he deus lonket gwad a-walc'h, en diskar-amzer e kouezh en-dro ha, a-benn ar fin e teu en oad.
+
+En nevez-amzer goude, e klask an ostiz diwezhañ, ul loen brasoc'h ar wech-mañ :
+ur c'hi, ur vuoc'h, pe c'hoazh un den…
+Ar parezed a glask ar pared, ha strujañ a reont war an ostiz.
+Da c'houde e krog ar parezed 'barzh ar c'hroc'hen evit sunañ gwad ur wech diwezhañ.
+
+Ha war-lerc'h e kouezhont ur wech all war al leur evit dozviñ vioù, milieroù anezho.
+
+Hag adkroget ar c'helc'hiad gant pep hini eus ar vioù-se
+
+
+
+Dav eo goût : n'eo ket an teureuged a zo dañjerus.
+'Vez ket lonket kalz gwad, pegen bihan int.
+Met an teureuged n'int ket oc'h unan !
+Alies e teuont gant baktiri anvet Borrelia, hag ar re-se zo dañjerus.
+Hervez an Inrae (an institud a ra enklaskoù diwar-benn al labour douar hag an endro),
+30% eus an teureuged a vefe ar Borrelia en enno, e Frañs.
+Ma vez un den kroget gant un teureug eñfektet e c'hell bezañ eñfektet ivez.
+Gall' ra 'n em gavet klañv gant ur c'hleñved anvet borrelioz pe kleñved Lyme, la maladie de Lyme.
+Ha n'eo ket brav ar c'hleñved-mañ, me 'lâr deoc'h.
+
+Er penn-kentañ n'eus ke'met un tach ruz war ar c'hroc'hen, a ya war vrasaat.
+
+War-lerc'h, goude un nebeud sizhunioù hep louzoù (hep antibiotikoù),
+e ya ar baktiri un tammig peplec'h er c'horf.
+Klask a reont eñfektiñ lodennoù zo.
+
+Artrit a c'hell bezañ da skouer, dreist-holl gant ar vugale.
+Ar baktiri a ya d'ur c'houbl, d'un artikulation, ur glin da skouer, ha poan a ra.
+
+Ur skuizhder spontus a c'hell bezañ ivez, gant diaestaerioù evit prederiañ ha bezañ aketus.
+
+Met dre chañs 'zo antibiotikoù, ha gras dezho e c'heller pareañ an dud tapet gant ar borrelioz.
+
+Ma, un tamm tristik ar gronikenn.
+Met keloù mat zo, emañ skipailhoù skiantel o labourat war an afer !
+Da skouer oa bet embannet ur studiadenn e miz Even 2023 e Current Biology
+gant ur skipailh eus skolveur Bristol, e bro Saoz.
+C'hoariet o deus gant teureuged ha gant tredan statek, l'électricité statique.
+Merzhet o deus e vez desachet an teureuged gant feur ul loen bennak pa vez leun a dredan statek.
+Ha merzet zo bet ivez e vez karget feur al loened,
+da lâret eo e vez berniet an tredan statek, pa vezont o fiñval en oc'h endro,
+o frotañ ouzh ar plant lakaomp.
+Ha neuze gant ur feur leun a dredan e vez desachet an teureuged,
+hep na vefe graet tra 'bet ganto, hep na vefe lammet memes.
+Ret eo bezañ tost memestra : un nebeud milimetroù pe sañtimetroù d'ar muiañ,
+met efedus e seblant bezañ, da nebeutañ evit chom peget ouzh an ostizien
+
+Gwir eo n'eo ket gwall fetis ar studiadenn-mañ marteze.
+Unan all zo bet embannet, e fin miz Gouere 2023 er journal Microbiome.
+Savet zo bet gant ar skipailh ur vaksin ha n'eo ket eeun, da lâret eo,
+'vez ket vaksinet an dud, 'vez ket vaksinet an teureuged met… an ostizien all.
+Da skouer, ul logodenn.
+Ar vaksin a zo ur baktiri all e gwirionez, unan ha ne ra ket zroug.
+Ur wech lakaet e korf al logodenn e komañs houmañ da sevel enepkorfoù, des anticorps.
+En em zifen a ra.
+Ha setu giz-se vez lonket an enepkorfoù-se gant an teureug a glask sunañ ar gwad.
+Ha kavet zo bet neuze, zo kalz nebeutoc'h a vaktiri Borrelia en teureug-mañ war-lerc'h.
+Bihanoc'h ar riskl e vefe treuzkaset ar c'hleñved Lyme.
+Mont a ra war-raok !
+
+
+Hiziv hon eus graet un tamm pourmenadenn er c'hoad.
+Graet hon eus anaoudegezh gant an teureuged hag ar baktiri Borrelia.
+Un daouad a c'hell bezañ dañjerus.
+Met gwelet hon eus ivez e vez brasaet ar gouiziegezh bemdez.
+Daoust da se eo gwelloc'h diwall memestra.
+Ha goude ur bourmenadenn en natur, er c'hoad, teurel ur sell deus ar c'horf penn-da-benn !
+
+Un draig evit echuiñ : m'ho peus c'hoant da gemer perzh en araokadennoù skiantel war an dachenn-mañ
+e c'hellit mont war al lec'hienn "[citique.fr](https://citique.fr)",
+e lec'h ma c'hallit signaliñ flemmadennoù,
+ha sikour ar skipailhoù skiantel da gartennaouiñ an teureuged.
+
+
+{{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/32-pollenan-er-mor/index.br.md

@@ -0,0 +1,116 @@
+---
+title: "#32 Ar pollenañ er mor"
+date: 2023-09-27T12:00:00+02:00
+draft: false
+image: "./arPollenanErMor.jpg"
+slug: "32-pollenan-er-mor"
+---
+
+{{< block_color blue >}}
+Setu treuzskrivadur ar gronikenn [**Ar pollenañ er mor**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-pollenan-er-mor).
+{{< /block_color >}}
+
+
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-pollenan-er-mor/embed/light" >}}
+
+---
+
+Hiziv vo kontet eus plant.
+Eus ar plant vez kavet war an douar, ha eus ar re vez kavet er mor ivez, ar bezhin.
+Ha graet e vo un tamm beaj en amzer dremenet ivez, pell pell zo, evit klask orin ar pellenañ.
+Prest oc'h ? Deomp dezhi !
+
+Goût a rit petra eo ar pollen hag ar pollenañ moarvat, la pollinisation.
+Ur gwir dachenn enklask eo e gwirionez.
+E familh bras an Anjiosperm vez gwelet dreist-holl.
+Ar familh-mañ eo familh ar plant gant bleuñioù, 'giz ar roz,
+an avaloù douar, ar gwinizh memes pe an derv.
+Pal ar pollenañ eo lakaat ar gametoù par (les gamètes mâles), ar pollen amañ,
+e darempred gant ar gametoù parez (les gamètes femelles), da lâret eo, ar vielloù.
+Dre emdroadur ar spesadoù zo bet implijet tamm-ha-tamm meur a strategiezh :
+leuskel an avel da gas ar pollen da skouer.
+Met gwelet vez kalz muioc'h ur strategiezh all : ur c'henlabour gant loened zo,
+ha dreist-holl gant an amprevaned, 'giz ar gwenan.
+Ha mont a ra pelloc'h c'hoazh peogwir o deus ar plant hag amprevaned zo, ken-emdroed, "coévolué".
+Abaoe pell pell zo en em glevont mat-tre, hag en em azasaet int an eil re deus ar re all.
+Deuet eo da vezañ ur siñbioz hag un eskemm a zegas traoù mat d'an holl memes.
+Ar plant vez pollenet : gras d'an amprevanet e c'hellont strujañ hag ober greun.
+Eus an tu all e vez produet gant ar bleuñioù nektar da vagañ an amprevaned,
+lod anezho zo gouest d'ober mel war-lerc'h.
+
+Er mare-mañ vez studiet kalz ar pollenañ, dreist-holl pollenañ ar plant a vez debret ganeomp evel-just. Komprenet ho peus eo ret ar pollenañ evit kaout legumaj pe frouezh.
+Siwazh gant cheñchamant an hin ha saotradur hon endro e teu da vezañ bresk ar simbioz-se.
+
+N'eo ket bet studiet kement-se ar pollenañ er mor avat.
+Meur a abeg 'oa :
+Da gentañ penn eo gouest ar gametoù, dre vras, da neuial, ha da gavout ar gametoù all.
+Hag ouzhpenn da se e vezont kaset dre red an dour.
+Neuze soñjet e veze n'eus ket a bollenañ dre al loened er mor.
+Ha koulskoude…
+
+
+Koulskoude zo bet kavet ur blantenn zo sikouret da strujañ gant loened, da laret eo : pollenañ er mor.
+Embannet oa bet ur studiadenn gant ur skipailh kaset gant Brigitta van Tussenbroek
+e 2016 er journal Nature Communications.
+Studiet o deus un angiosperme a zo en dour, Thalassia testudinum.
+Un doare geot eo, a zo e strad ar mor, er morioù trovanel, e mor Karib da skouer.
+N'eo ket ur spesad bezhin, met ur gwir blant,
+zo emdroet tamm-ha-tamm evit mont da vevañ en dour en-dro.
+Ha setu giz-se zo bleuñioù gwir ganto.
+Merzet zo bet zo kalzik a loened bihan a ya da welet ar bleuñioù.
+Al loened bihan-se zo divellkeinek (invertébrés),
+giz preñved pe larvennoù loened brasoc'h giz kranked, pe me oar me.
+Dre daolioù arnod 'ba akwariomoù zo bet lakaet war wel e ya ar re-se da welet ar bleuñioù pared,
+hag ar re barezed, ha degas a reont ganto ar pollen.
+Gallout a rafent gwellaat ar pollenañ neuze.
+Hag e reont ! Lakaet zo bet war wel vez speriet pe fekoñdet kalz muioc'h ar bleuñioù
+pa vez al loened tro-dro !
+Pollenañ zo en dour neuze.
+En degouezh-mañ zo ur meskaj etre ar pollenañ gant an dour hag ar pollenañ gant al loened,
+'giz vez kavet war an douar a-wechoù e gwirionez.
+Gwir eo e c'hoarvez er mor met… feiz.
+C'hoarvezout a ra d'un diskennad eus ar plant gant bleuñioù, neuze n'eo ket ken souezhus-se…
+Er c'hontrol, bamus vije bet ma vije c'hoarvezet d'ur seurt bezhin da skouer…
+
+Ha just a-walc'h, ur skipailh eus Rosko e Penn ar Bed en deus kavet ur bezhin ispisial…
+Ar skipailh-mañ, kaset gant Emma Lavaut, 'neus embannet an disoc'hoù er journal brudet-tre Science e 2022.
+O studiañ ur spesad resis e oant : Gracilaria gracilis, ur bezhin ruz.
+M'ho peus c'hoant da c'hoût muioc'h diwar-benn ar bezhin e c'hallit selaou an heuliadenn "Ar bezhin"
+savet gant Tunvezh Glwagen-Grandjean, war radiobreizh.bzh pe radiokerne.bzh.
+Pezh zo un tamm dibar d'ar spesad-mañ eo n'eo ket gouest ar gametoù da neuial :
+n'o deus ket a lost.
+Ne vefe ket fall d'ar spesad-mañ bezañ sikoured evit strujañ neuze.
+Ar skipailh a ouie e vez kavet alies tro-dro d'ar bezhin-mañ loened bihan.
+Kesteneged, des crustacés, atav ar memes re : Idotea balthica.
+Pezh a ra ar re-se eo debriñ an tammoù bezhin bihan a gresk war-c'horre ar bezhin ruz.
+An tammoù bihan-se zo parazited e gwirionez.
+Graet o deus taolioù-arnod evit goût ha pollenet 'vez ar bezhin gant Idotea.
+Da gentañ o deus lakaet ar bezhin en akwariomoù, gant pe hep Idotea.
+Hag an disoc'h oa sklêr-tre.
+Hep idotea, oa nebeut tre a speriañ.
+Ha gant idotea e oa betek 20 gwech muioc'h a speriañ.
+Ouzhpenn da se zo bet gwiriet gant mikroskopoù eo peget ar gametoù par deus an idotea,
+evit diskouez n'eo ket blam d'ar red dour savet gant al loened o fiñval vez pollenet ar bezhin.
+Ha ne oa ket : ar gametoù par a zo peget-mat deus al loened.
+
+
+Ar wech kentañ eo gwelet loened a sikour ur spesad bezhin, bezhin ruz amañ, da speriañ.
+Ouzhpenn sikour da speriañ a reont e gwirionez : debriñ a reont ar bezhin parazit.
+Ha deus an tu all e implijont ar bezhin evel goudor ivez.
+Ur gwir siñbioz eo.
+Tost-tre eo deus ar pezh vez kavet war an douar neuze !
+
+An dra-se a lak ar skiantourien hag ar skiantourezed da soñjal.
+Chañs zo e vefe en em gavet ar pollenañ war an douar 140 milion a vloavezhioù zo,
+da vare ma oa emdroet ar plant gant bleuñioù.
+Bremañ e ouzomp zo pollenañ er mor ivez.
+Hag ar bezhin ruz zo kalz koshoc'h, en em gavet eo 900 milion a vloavezhioù zo !
+Hag al loened lieskelligek oa en em gavet tro 600 milion a vloavezhioù zo.
+Ar pollenañ kentañ en defe gellet c'hoarvezout adalek ar poent-se neuze.
+
+Diaes eo goût pegoulz resis zo bet pollenet ur blantenn evit ar wech kentañ.
+Pezh zo sur 'vat, vo ket gwelet ar pollenañ memes mod ken
+gant ar skiantourien hag ar skiantourezed bremañ.
+
+
+{{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/32-pollenan-er-mor/index.fr.md

@@ -0,0 +1,116 @@
+---
+title: "#32 Ar pollenañ er mor"
+date: 2023-09-27T12:00:00+02:00
+draft: false
+image: "./arPollenanErMor.jpg"
+slug: "32-pollenan-er-mor"
+---
+
+{{< block_color blue >}}
+Transcription de l'épisode [**Ar pollenañ er mor**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-pollenan-er-mor).
+{{< /block_color >}}
+
+
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-pollenan-er-mor/embed/light" >}}
+
+---
+
+Hiziv vo kontet eus plant.
+Eus ar plant vez kavet war an douar, ha eus ar re vez kavet er mor ivez, ar bezhin.
+Ha graet e vo un tamm beaj en amzer dremenet ivez, pell pell zo, evit klask orin ar pellenañ.
+Prest oc'h ? Deomp dezhi !
+
+Goût a rit petra eo ar pollen hag ar pollenañ moarvat, la pollinisation.
+Ur gwir dachenn enklask eo e gwirionez.
+E familh bras an Anjiosperm vez gwelet dreist-holl.
+Ar familh-mañ eo familh ar plant gant bleuñioù, 'giz ar roz,
+an avaloù douar, ar gwinizh memes pe an derv.
+Pal ar pollenañ eo lakaat ar gametoù par (les gamètes mâles), ar pollen amañ,
+e darempred gant ar gametoù parez (les gamètes femelles), da lâret eo, ar vielloù.
+Dre emdroadur ar spesadoù zo bet implijet tamm-ha-tamm meur a strategiezh :
+leuskel an avel da gas ar pollen da skouer.
+Met gwelet vez kalz muioc'h ur strategiezh all : ur c'henlabour gant loened zo,
+ha dreist-holl gant an amprevaned, 'giz ar gwenan.
+Ha mont a ra pelloc'h c'hoazh peogwir o deus ar plant hag amprevaned zo, ken-emdroed, "coévolué".
+Abaoe pell pell zo en em glevont mat-tre, hag en em azasaet int an eil re deus ar re all.
+Deuet eo da vezañ ur siñbioz hag un eskemm a zegas traoù mat d'an holl memes.
+Ar plant vez pollenet : gras d'an amprevanet e c'hellont strujañ hag ober greun.
+Eus an tu all e vez produet gant ar bleuñioù nektar da vagañ an amprevaned,
+lod anezho zo gouest d'ober mel war-lerc'h.
+
+Er mare-mañ vez studiet kalz ar pollenañ, dreist-holl pollenañ ar plant a vez debret ganeomp evel-just. Komprenet ho peus eo ret ar pollenañ evit kaout legumaj pe frouezh.
+Siwazh gant cheñchamant an hin ha saotradur hon endro e teu da vezañ bresk ar simbioz-se.
+
+N'eo ket bet studiet kement-se ar pollenañ er mor avat.
+Meur a abeg 'oa :
+Da gentañ penn eo gouest ar gametoù, dre vras, da neuial, ha da gavout ar gametoù all.
+Hag ouzhpenn da se e vezont kaset dre red an dour.
+Neuze soñjet e veze n'eus ket a bollenañ dre al loened er mor.
+Ha koulskoude…
+
+
+Koulskoude zo bet kavet ur blantenn zo sikouret da strujañ gant loened, da laret eo : pollenañ er mor.
+Embannet oa bet ur studiadenn gant ur skipailh kaset gant Brigitta van Tussenbroek
+e 2016 er journal Nature Communications.
+Studiet o deus un angiosperme a zo en dour, Thalassia testudinum.
+Un doare geot eo, a zo e strad ar mor, er morioù trovanel, e mor Karib da skouer.
+N'eo ket ur spesad bezhin, met ur gwir blant,
+zo emdroet tamm-ha-tamm evit mont da vevañ en dour en-dro.
+Ha setu giz-se zo bleuñioù gwir ganto.
+Merzet zo bet zo kalzik a loened bihan a ya da welet ar bleuñioù.
+Al loened bihan-se zo divellkeinek (invertébrés),
+giz preñved pe larvennoù loened brasoc'h giz kranked, pe me oar me.
+Dre daolioù arnod 'ba akwariomoù zo bet lakaet war wel e ya ar re-se da welet ar bleuñioù pared,
+hag ar re barezed, ha degas a reont ganto ar pollen.
+Gallout a rafent gwellaat ar pollenañ neuze.
+Hag e reont ! Lakaet zo bet war wel vez speriet pe fekoñdet kalz muioc'h ar bleuñioù
+pa vez al loened tro-dro !
+Pollenañ zo en dour neuze.
+En degouezh-mañ zo ur meskaj etre ar pollenañ gant an dour hag ar pollenañ gant al loened,
+'giz vez kavet war an douar a-wechoù e gwirionez.
+Gwir eo e c'hoarvez er mor met… feiz.
+C'hoarvezout a ra d'un diskennad eus ar plant gant bleuñioù, neuze n'eo ket ken souezhus-se…
+Er c'hontrol, bamus vije bet ma vije c'hoarvezet d'ur seurt bezhin da skouer…
+
+Ha just a-walc'h, ur skipailh eus Rosko e Penn ar Bed en deus kavet ur bezhin ispisial…
+Ar skipailh-mañ, kaset gant Emma Lavaut, 'neus embannet an disoc'hoù er journal brudet-tre Science e 2022.
+O studiañ ur spesad resis e oant : Gracilaria gracilis, ur bezhin ruz.
+M'ho peus c'hoant da c'hoût muioc'h diwar-benn ar bezhin e c'hallit selaou an heuliadenn "Ar bezhin"
+savet gant Tunvezh Glwagen-Grandjean, war radiobreizh.bzh pe radiokerne.bzh.
+Pezh zo un tamm dibar d'ar spesad-mañ eo n'eo ket gouest ar gametoù da neuial :
+n'o deus ket a lost.
+Ne vefe ket fall d'ar spesad-mañ bezañ sikoured evit strujañ neuze.
+Ar skipailh a ouie e vez kavet alies tro-dro d'ar bezhin-mañ loened bihan.
+Kesteneged, des crustacés, atav ar memes re : Idotea balthica.
+Pezh a ra ar re-se eo debriñ an tammoù bezhin bihan a gresk war-c'horre ar bezhin ruz.
+An tammoù bihan-se zo parazited e gwirionez.
+Graet o deus taolioù-arnod evit goût ha pollenet 'vez ar bezhin gant Idotea.
+Da gentañ o deus lakaet ar bezhin en akwariomoù, gant pe hep Idotea.
+Hag an disoc'h oa sklêr-tre.
+Hep idotea, oa nebeut tre a speriañ.
+Ha gant idotea e oa betek 20 gwech muioc'h a speriañ.
+Ouzhpenn da se zo bet gwiriet gant mikroskopoù eo peget ar gametoù par deus an idotea,
+evit diskouez n'eo ket blam d'ar red dour savet gant al loened o fiñval vez pollenet ar bezhin.
+Ha ne oa ket : ar gametoù par a zo peget-mat deus al loened.
+
+
+Ar wech kentañ eo gwelet loened a sikour ur spesad bezhin, bezhin ruz amañ, da speriañ.
+Ouzhpenn sikour da speriañ a reont e gwirionez : debriñ a reont ar bezhin parazit.
+Ha deus an tu all e implijont ar bezhin evel goudor ivez.
+Ur gwir siñbioz eo.
+Tost-tre eo deus ar pezh vez kavet war an douar neuze !
+
+An dra-se a lak ar skiantourien hag ar skiantourezed da soñjal.
+Chañs zo e vefe en em gavet ar pollenañ war an douar 140 milion a vloavezhioù zo,
+da vare ma oa emdroet ar plant gant bleuñioù.
+Bremañ e ouzomp zo pollenañ er mor ivez.
+Hag ar bezhin ruz zo kalz koshoc'h, en em gavet eo 900 milion a vloavezhioù zo !
+Hag al loened lieskelligek oa en em gavet tro 600 milion a vloavezhioù zo.
+Ar pollenañ kentañ en defe gellet c'hoarvezout adalek ar poent-se neuze.
+
+Diaes eo goût pegoulz resis zo bet pollenet ur blantenn evit ar wech kentañ.
+Pezh zo sur 'vat, vo ket gwelet ar pollenañ memes mod ken
+gant ar skiantourien hag ar skiantourezed bremañ.
+
+
+{{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/33-kromozom-y/index.br.md

@@ -0,0 +1,88 @@
+---
+title: "#33 Ar c'hromozom Y"
+date: 2023-10-11T12:00:00+02:00
+draft: false
+image: "./arC'hromozomY.jpg"
+slug: "33-kromozom-y"
+---
+
+{{< block_color blue >}}
+Setu treuzskrivadur ar gronikenn [**Ar c'hromozom Y**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-chromozom-y).
+{{< /block_color >}}
+
+
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-chromozom-y/embed/light" >}}
+
+---
+Er gronikenn Brav ha Bev zo bet savaret eus an ADN meur a wech dija.
+Hiziv vo savaret eus ul lodenn eus an ADN : ar c'hromozom Y pe "le chrosomose Y" m'ho peus c'hoant.
+
+Krogomp gant un nebeud adweladennoù memestra.
+An ADN zo ur volekulenn vras.
+War-bouez un nebeud munudoù, vez kavet ADN 'barzh an holl gelligoù eus hor c'horf.
+Ar memes ADN zoken.
+En ADN vez kavet lizherennoù, peder anezho dre-just : A, T, C ha G.
+Ur skeudenn vez implijet evit komz eus an ADN : lakaomp e vefe an ADN 'giz ul levr.
+B'al levr-mañ vefe lizherennoù, ar 4 lizherenn, mat.
+Bodet vezont evit sevel gerioù : ar gerioù vefe ar jenoù, les gènes.
+20 000 zo gant an den !
+Hag ar jenoù lakaet asambles a vefe 'giz ur pennad-levr, da lâret eo, ar c'hromozomoù neuze.
+
+Ar c'hromozomoù en em lak e koubladoù.
+En den vez kavet 23 c'houblad.
+Unan anezho zo ar c'houblad kromozomoù reizhel, les chromosomes sexuels.
+Goût rit, ar c'houblad XX pe XY.
+An darn vrasañ eus ar merc'hed o deus ur c'houplad XX, hag an darn vrasañ eus ar baotred o deus ur c'houblad XY.
+
+Mat, setu evit an adweladennoù.
+
+Abaoe pell zo emaomp o klask kompren penaos e ya an ADN en-dro ha petra zo skrivet en ennañ.
+Sekañset eo bet a-dammoù neuze.
+Krouet zo bet ur program e 1988, the Human Genome Project.
+Rannet eo bet an ADN e lodennoù da sekañsiñ. 
+Roet eo bet al labour-mañ da skolveurioù pe kreizennoù publik.
+Bro Frañs 'n eus kemeret perzh ivez, dre ar Genoscope zo e Evry, e-kichen Pariz.
+E 2001, zo bet embannet ar brouilhoñs kentañ.
+Ha tri bloaz war-lerc'h eo bet embannet ar sekañs diwezhañ, ar sekañs klok.
+Pe damglok e gwirionez.
+
+Toulloù a oa, 'blam ma n'eo ket aes sekañsiñ lodennoù zo.
+Lodennoù zo leun gant lizherennoù adskrivet hag adskrivet, des séquences répétitives 'giz vez lâret.
+Lâret em eus bremaik zo 20 000 jen en ADN. 
+E gwirionez, ar jenoù a zo kement a daou dregant eus an ADN a-bezh, hepken.
+Triwerc'h ha pevar-ugent dregant a chom !
+Ba'r peurrest emañ ar sekañsoù a vez kavet hag adkavet meur a wech, les séquences répétitives.
+N'int ket didalvoud 'at !
+Tamm ha tamm hon eus komprenet e vezont implijet e-giz boutonoù da lazhañ ur jen
+pe lakaat anezhañ war elum, 'giz ar goulou.
+A-bouez int evit pezh vez anvet e galleg "l'expression génétique", an eztaol jenetek.
+Met diaes int da sekañsiñ neuze.
+Abaoe un nebeud bloavezhioù 'at, omp gouest da lenn anezho, gras da deknologiezhioù nevez.
+Ha setu giz-se eo bet sekañset ar c'hromozom Y penn-da-benn e 2023.
+Ar c'hromozom-mañ oa an hini diwezhañ da vezañ sekañset en e bezh.
+A-benn ar fin eo klok-mat ar jenom !
+Gant al labour-mañ zo bet lakaet war wel 40 jen nevez, a oa dianavezet betek-henn. 
+Anavezout anezho a c'hellfe sikour evit kompren kleñvejoù jenetik 'zo da skouer,
+pe traoù all c'hoazh, piv oar.
+
+Met, gwelloc'h c'hoazh, embannet zo bet er memes mare ur studiadenn all a ginnig 43 c'hromozom Y.
+Rak pep den en deus un ADN disheñvel, ha bezañ gouest da lakaat kichen-ha-kichen an ADN,
+a sikour evit kompren pegen disheñvel eo dre-just.
+Kavet zo bet en deus emdroet kalz ar c'hromozom Y a-hed an amzer :
+e vent, an doare m'eo aozet, ha kement zo.
+Reiñ a ra da gompren un tamm gwelloc'h emdroadur jenom an Den.
+A-bouez 'vo al labour-mañ evit liammañ jen-mañ-jen 'vez kavet war ar c'hromozom Y
+gant ar fenotip, da lâret eo, ar perzhioù vez gwelet war un den.
+
+Gant sekañs klok ar c'hromozom Y zo bet echuet ul labour oa bet kroget pell zo.
+An holl lizherennoù vez kavet e ADN an den zo bet lennet, penn-da-benn ar wech-mañ.
+Koulskoude, ouzhpenn ur jenom zo : pep hini ac'hanomp en deus e jenom.
+Kalz traoù zo boutin 'tre an holl, evel-just, met 'tro 0,1% eus ar jenom zo disheñvel.
+Pezh a ra un difoc'h a 3 milion a lizherennoù etre 2 zen memestra.
+Ar bazenn da heul neuze, hag a zo krog dija dindan an anv "the Human Pangenome",
+eo sekañsiñ jenom a bep seurt tud, disheñvel an eil re deus ar re all,
+evit kompren gwelloc'h liesseurted ar jenomoù,
+ha neuze, liesseurted an Den.
+
+
+{{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/33-kromozom-y/index.fr.md

@@ -0,0 +1,88 @@
+---
+title: "#33 Ar c'hromozom Y"
+date: 2023-10-11T12:00:00+02:00
+draft: false
+image: "./arC'hromozomY.jpg"
+slug: "33-kromozom-y"
+---
+
+{{< block_color blue >}}
+Transcription de l'épisode [**Ar c'hromozom Y**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-chromozom-y).
+{{< /block_color >}}
+
+
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/ar-chromozom-y/embed/light" >}}
+
+---
+Er gronikenn Brav ha Bev zo bet savaret eus an ADN meur a wech dija.
+Hiziv vo savaret eus ul lodenn eus an ADN : ar c'hromozom Y pe "le chrosomose Y" m'ho peus c'hoant.
+
+Krogomp gant un nebeud adweladennoù memestra.
+An ADN zo ur volekulenn vras.
+War-bouez un nebeud munudoù, vez kavet ADN 'barzh an holl gelligoù eus hor c'horf.
+Ar memes ADN zoken.
+En ADN vez kavet lizherennoù, peder anezho dre-just : A, T, C ha G.
+Ur skeudenn vez implijet evit komz eus an ADN : lakaomp e vefe an ADN 'giz ul levr.
+B'al levr-mañ vefe lizherennoù, ar 4 lizherenn, mat.
+Bodet vezont evit sevel gerioù : ar gerioù vefe ar jenoù, les gènes.
+20 000 zo gant an den !
+Hag ar jenoù lakaet asambles a vefe 'giz ur pennad-levr, da lâret eo, ar c'hromozomoù neuze.
+
+Ar c'hromozomoù en em lak e koubladoù.
+En den vez kavet 23 c'houblad.
+Unan anezho zo ar c'houblad kromozomoù reizhel, les chromosomes sexuels.
+Goût rit, ar c'houblad XX pe XY.
+An darn vrasañ eus ar merc'hed o deus ur c'houplad XX, hag an darn vrasañ eus ar baotred o deus ur c'houblad XY.
+
+Mat, setu evit an adweladennoù.
+
+Abaoe pell zo emaomp o klask kompren penaos e ya an ADN en-dro ha petra zo skrivet en ennañ.
+Sekañset eo bet a-dammoù neuze.
+Krouet zo bet ur program e 1988, the Human Genome Project.
+Rannet eo bet an ADN e lodennoù da sekañsiñ. 
+Roet eo bet al labour-mañ da skolveurioù pe kreizennoù publik.
+Bro Frañs 'n eus kemeret perzh ivez, dre ar Genoscope zo e Evry, e-kichen Pariz.
+E 2001, zo bet embannet ar brouilhoñs kentañ.
+Ha tri bloaz war-lerc'h eo bet embannet ar sekañs diwezhañ, ar sekañs klok.
+Pe damglok e gwirionez.
+
+Toulloù a oa, 'blam ma n'eo ket aes sekañsiñ lodennoù zo.
+Lodennoù zo leun gant lizherennoù adskrivet hag adskrivet, des séquences répétitives 'giz vez lâret.
+Lâret em eus bremaik zo 20 000 jen en ADN. 
+E gwirionez, ar jenoù a zo kement a daou dregant eus an ADN a-bezh, hepken.
+Triwerc'h ha pevar-ugent dregant a chom !
+Ba'r peurrest emañ ar sekañsoù a vez kavet hag adkavet meur a wech, les séquences répétitives.
+N'int ket didalvoud 'at !
+Tamm ha tamm hon eus komprenet e vezont implijet e-giz boutonoù da lazhañ ur jen
+pe lakaat anezhañ war elum, 'giz ar goulou.
+A-bouez int evit pezh vez anvet e galleg "l'expression génétique", an eztaol jenetek.
+Met diaes int da sekañsiñ neuze.
+Abaoe un nebeud bloavezhioù 'at, omp gouest da lenn anezho, gras da deknologiezhioù nevez.
+Ha setu giz-se eo bet sekañset ar c'hromozom Y penn-da-benn e 2023.
+Ar c'hromozom-mañ oa an hini diwezhañ da vezañ sekañset en e bezh.
+A-benn ar fin eo klok-mat ar jenom !
+Gant al labour-mañ zo bet lakaet war wel 40 jen nevez, a oa dianavezet betek-henn. 
+Anavezout anezho a c'hellfe sikour evit kompren kleñvejoù jenetik 'zo da skouer,
+pe traoù all c'hoazh, piv oar.
+
+Met, gwelloc'h c'hoazh, embannet zo bet er memes mare ur studiadenn all a ginnig 43 c'hromozom Y.
+Rak pep den en deus un ADN disheñvel, ha bezañ gouest da lakaat kichen-ha-kichen an ADN,
+a sikour evit kompren pegen disheñvel eo dre-just.
+Kavet zo bet en deus emdroet kalz ar c'hromozom Y a-hed an amzer :
+e vent, an doare m'eo aozet, ha kement zo.
+Reiñ a ra da gompren un tamm gwelloc'h emdroadur jenom an Den.
+A-bouez 'vo al labour-mañ evit liammañ jen-mañ-jen 'vez kavet war ar c'hromozom Y
+gant ar fenotip, da lâret eo, ar perzhioù vez gwelet war un den.
+
+Gant sekañs klok ar c'hromozom Y zo bet echuet ul labour oa bet kroget pell zo.
+An holl lizherennoù vez kavet e ADN an den zo bet lennet, penn-da-benn ar wech-mañ.
+Koulskoude, ouzhpenn ur jenom zo : pep hini ac'hanomp en deus e jenom.
+Kalz traoù zo boutin 'tre an holl, evel-just, met 'tro 0,1% eus ar jenom zo disheñvel.
+Pezh a ra un difoc'h a 3 milion a lizherennoù etre 2 zen memestra.
+Ar bazenn da heul neuze, hag a zo krog dija dindan an anv "the Human Pangenome",
+eo sekañsiñ jenom a bep seurt tud, disheñvel an eil re deus ar re all,
+evit kompren gwelloc'h liesseurted ar jenomoù,
+ha neuze, liesseurted an Den.
+
+
+{{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/34-medalennou-cnrs/index.br.md

@@ -0,0 +1,116 @@
+---
+title: "#34 Medalennoù ar CNRS"
+date: 2023-12-13T12:00:00+02:00
+draft: false
+image: "./medalennouCnrs.jpg"
+slug: "34-medalennou-cnrs"
+---
+
+{{< block_color blue >}}
+Setu treuzskrivadur ar gronikenn [**Medalennoù ar CNRS**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/medalennou-ar-cnrs).
+{{< /block_color >}}
+
+
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/medalennou-ar-cnrs/embed/light" >}}
+
+---
+
+
+Hiziv vo lakaet war wel div vaouez er bed skiantel
+o deus graet ul labour ken mat ken zo bet roet dezho medalennoù gant ar CNRS.
+
+Bep bloaz vez roet gant ar CNRS, kreizenn vroadel an enklask skiantel, medalennoù d'he implijidi.
+Meur a rummad zo : ar vedalenn aour, n'eus nemet 1 bep bloaz,
+a vez roet d'un den en deus meritet anezhi 'blam d'al labour graet a-hed e vuhez.
+Medalennoù argant hag arem a zo ivez,
+asambles gant medalennoù an traoù nevez, pe inovation,
+ha medalennoù kristal, a vez roet d'an ijinourien/ijinourezed,
+teknikourien/teknikourezed hag all hag all.
+
+Evit ar gronikenn-mañ em eus bet c'hoant da lakaat war wel 2 vaouez,
+ha kroget 'vo gant unan zo o labourat e Breizh !
+
+Claire Hellio he deus bet medalenn an traoù nevez, pe medalenn an nevezadur.
+Ganet eo bet e Konk-Kerne hag emañ o labourat bremañ e skolveur Brest.
+Goude bezañ studiet ar vevoniezh, pe bioloji m'ho peus c'hoant,
+ha tapet ur Maîtrise e bevoniezh poblañsoù ar mor,
+he doa graet un dezenn e Konk-Kerne, lec'h ma oa deuet da vezañ arbennikaet war
+an doare da gavout molekulennoù interesant diwar ar bezhin.
+
+Hiziv an deiz eo renerez ur savenn pe un doare laboratouer,
+a zo gouest da sikour laboratoueroù all pe embregerezhioù.
+Gouest eo ar savenn da reiñ d'ar re-se molekulennoù a-bep seurt,
+pe aliañ anezho evit kavout molekulennoù nevez a vefe interesant.
+Ha kement-all e tachennoù liesseurt-kenañ :
+ar yec'hed, an agroboued, pe c'hoazh ar c'hosmetik.
+Klask a ra Claire Hellio hag he skipailh en ober, en ur doujañ d'an endro.
+Da skouer, an antifouling, da lâret eo gwareziñ kouc'hoù ar bigi,
+les coques des bateaux, deus ar bezhin pe deus boudoù bev all a c'hell en em staliañ.
+Pezh a lak ar bagoù da vont gorrekoc'h.
+Alies 'vez implijet molekulennoù toksek a c'hell' ober droug d'an ekosistem a-bezh.
+Claire Hellio a glask molekulennoù doujusoc'h.
+
+Gourc'hemennoù dezhi ha d'he skipailh evit ar vedalenn !
+
+
+Ha gourc'hemennoù ivez da Sandra Lavorel, a zo ar skiantourez
+zo bet roet dezhi ar vedalenn aour 2023 !
+Ekologourez eo, studiañ a ra an ekosistemoù,
+ha labouret 'deus kalz war servijoù an ekosistemoù, les services écosystémiques.
+Un digarez brav evit lakaat ar gaoz war an dra-se !
+
+Petra eo servijoù an ekosistemoù neuze ?
+Perzhioù mat an ekosistemoù evit an Den, an hini eo.
+Da skouer : an oksijen zo produet gant ar plant,
+pe pollenañ ar parkeier gant an amprevaned, hag all hag all.
+
+Evit Sandra Lavorel : « Un ekosistem a c'hell pourchas ar c'hevredigezhioù gant
+boued, danvez tan, dafar, met ivez kempouez an hin en ur stokañ karbon,
+netaat an dour, ober war-dro ar pollenañ…
+Met reiñ a ra ivez perzhioù mat all, e-giz maezioù kaer,
+ur bradenn fleuriset, da skouer, hag an dra-se a ra vad. »
+
+Ar pezh a ra Sandra Lavorel eo klask kompren penaos ar cheñchamantoù hollek
+degaset gant an den a gemm servijoù an ekosistemoù.
+
+Diskouzet he deus zo ul liamm etre an droug a reomp d'an endro,
+hag an efedoù 'neus an dra-se war hor c'hevredigezh war-lerc'h.
+Da skouer, cheñchamant an hin, asambles gant cheñchamant ba'n douar,
+o deus un efed war morfologiezh ar plant, ha fiziologiezh ar plant.
+Hag an dra-se a c'hell digresk servijoù an ekosistemoù da heul.
+
+Evit dont a-benn da sevel seurt liammoù e ranker modelaat, modéliser m'ho peus c'hoant,
+kement tra zo en un ekosistem.
+Gant keneiled dezhi zo bet studiet ekosistemoù en Alpoù :
+da lâret eo « kartennaouiñ, anavezout kement plantenn zo, kement amprevan zo,
+ar servijoù roet d'an Den, pe c'hoazh muzuliañ traoù evel feur ar pollenañ,
+pegen pollenet eo un dachenn.
+Ha goude-se, sevel patromoù diwar ar roadennoù dastumet. »
+
+Gant ur patrom a ya mat en-dro e c'heller c'hoari gantañ.
+Cheñch un draig, ur parametr, ha gwelet penaos e teu da vezañ an disoc'h.
+Klask gwelet penaos 'vefe a-benn  50 vloaz, da skouer, gant un hin disheñvel.
+Evit bezañ ar resisañ posubl he deus graet, Sandra Lavorel,
+taolioù-esae en Alpoù, ha muzuliet he deus ar parametroù
+gant temperadurioù tommoc'h, pe nebeutoc'h a zour, pe nebeutoc'h a ec'h.
+
+Ouzhpenn da se eo bet o welet tud, n'eo ket chomet en e laboratouer.
+Bet eo o welet an dud o chom er vro, ha deuet eo a-benn da gompren
+peseurt roll o deus, ar re-se, ivez, en ekosistemoù a-vremañ.
+Pa vez graet enklaskoù ganti e klask lakaat an holl er jeu :
+al labourerien douar, an departamantoù, ar ministrerezh memes, ha kement zo.
+Stalieroù vez aozet evit lakaat an holl da gaozeal asambles.
+Eviti eo ret kaout kement a dud evit bezañ gouest da c'hoût
+penaos implijout an douar hep distruj servijoù an ekosistemoù.
+
+Darempredoù gant an dud etrezo evit klask adskoulmañ an darempredoù
+etre an dud hag an natur neuze.
+
+Setu berr-ha-berr poltred 2 skiantourez, zo bet roet dezho ur vedalenn gant ar CNRS ar bloaz-mañ.
+Evel just zo bet medalennoù all, met an re-se a ro spi, me gav.
+Diskouez a ra zo tud, skiantourezed aze, zo vont war-raok, o vountañ harzoù ar gouiziegezhioù.
+Evit kompren gwelloc'h an endro hag ivez
+evit doujañ muioc'h d'an endro.
+
+
+{{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/34-medalennou-cnrs/index.fr.md

@@ -0,0 +1,116 @@
+---
+title: "#34 Medalennoù ar CNRS"
+date: 2023-12-13T12:00:00+02:00
+draft: false
+image: "./medalennouCnrs.jpg"
+slug: "34-medalennou-cnrs"
+---
+
+{{< block_color blue >}}
+Transcription de l'épisode [**Medalennoù ar CNRS**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/medalennou-ar-cnrs).
+{{< /block_color >}}
+
+
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/medalennou-ar-cnrs/embed/light" >}}
+
+---
+
+
+Hiziv vo lakaet war wel div vaouez er bed skiantel
+o deus graet ul labour ken mat ken zo bet roet dezho medalennoù gant ar CNRS.
+
+Bep bloaz vez roet gant ar CNRS, kreizenn vroadel an enklask skiantel, medalennoù d'he implijidi.
+Meur a rummad zo : ar vedalenn aour, n'eus nemet 1 bep bloaz,
+a vez roet d'un den en deus meritet anezhi 'blam d'al labour graet a-hed e vuhez.
+Medalennoù argant hag arem a zo ivez,
+asambles gant medalennoù an traoù nevez, pe inovation,
+ha medalennoù kristal, a vez roet d'an ijinourien/ijinourezed,
+teknikourien/teknikourezed hag all hag all.
+
+Evit ar gronikenn-mañ em eus bet c'hoant da lakaat war wel 2 vaouez,
+ha kroget 'vo gant unan zo o labourat e Breizh !
+
+Claire Hellio he deus bet medalenn an traoù nevez, pe medalenn an nevezadur.
+Ganet eo bet e Konk-Kerne hag emañ o labourat bremañ e skolveur Brest.
+Goude bezañ studiet ar vevoniezh, pe bioloji m'ho peus c'hoant,
+ha tapet ur Maîtrise e bevoniezh poblañsoù ar mor,
+he doa graet un dezenn e Konk-Kerne, lec'h ma oa deuet da vezañ arbennikaet war
+an doare da gavout molekulennoù interesant diwar ar bezhin.
+
+Hiziv an deiz eo renerez ur savenn pe un doare laboratouer,
+a zo gouest da sikour laboratoueroù all pe embregerezhioù.
+Gouest eo ar savenn da reiñ d'ar re-se molekulennoù a-bep seurt,
+pe aliañ anezho evit kavout molekulennoù nevez a vefe interesant.
+Ha kement-all e tachennoù liesseurt-kenañ :
+ar yec'hed, an agroboued, pe c'hoazh ar c'hosmetik.
+Klask a ra Claire Hellio hag he skipailh en ober, en ur doujañ d'an endro.
+Da skouer, an antifouling, da lâret eo gwareziñ kouc'hoù ar bigi,
+les coques des bateaux, deus ar bezhin pe deus boudoù bev all a c'hell en em staliañ.
+Pezh a lak ar bagoù da vont gorrekoc'h.
+Alies 'vez implijet molekulennoù toksek a c'hell' ober droug d'an ekosistem a-bezh.
+Claire Hellio a glask molekulennoù doujusoc'h.
+
+Gourc'hemennoù dezhi ha d'he skipailh evit ar vedalenn !
+
+
+Ha gourc'hemennoù ivez da Sandra Lavorel, a zo ar skiantourez
+zo bet roet dezhi ar vedalenn aour 2023 !
+Ekologourez eo, studiañ a ra an ekosistemoù,
+ha labouret 'deus kalz war servijoù an ekosistemoù, les services écosystémiques.
+Un digarez brav evit lakaat ar gaoz war an dra-se !
+
+Petra eo servijoù an ekosistemoù neuze ?
+Perzhioù mat an ekosistemoù evit an Den, an hini eo.
+Da skouer : an oksijen zo produet gant ar plant,
+pe pollenañ ar parkeier gant an amprevaned, hag all hag all.
+
+Evit Sandra Lavorel : « Un ekosistem a c'hell pourchas ar c'hevredigezhioù gant
+boued, danvez tan, dafar, met ivez kempouez an hin en ur stokañ karbon,
+netaat an dour, ober war-dro ar pollenañ…
+Met reiñ a ra ivez perzhioù mat all, e-giz maezioù kaer,
+ur bradenn fleuriset, da skouer, hag an dra-se a ra vad. »
+
+Ar pezh a ra Sandra Lavorel eo klask kompren penaos ar cheñchamantoù hollek
+degaset gant an den a gemm servijoù an ekosistemoù.
+
+Diskouzet he deus zo ul liamm etre an droug a reomp d'an endro,
+hag an efedoù 'neus an dra-se war hor c'hevredigezh war-lerc'h.
+Da skouer, cheñchamant an hin, asambles gant cheñchamant ba'n douar,
+o deus un efed war morfologiezh ar plant, ha fiziologiezh ar plant.
+Hag an dra-se a c'hell digresk servijoù an ekosistemoù da heul.
+
+Evit dont a-benn da sevel seurt liammoù e ranker modelaat, modéliser m'ho peus c'hoant,
+kement tra zo en un ekosistem.
+Gant keneiled dezhi zo bet studiet ekosistemoù en Alpoù :
+da lâret eo « kartennaouiñ, anavezout kement plantenn zo, kement amprevan zo,
+ar servijoù roet d'an Den, pe c'hoazh muzuliañ traoù evel feur ar pollenañ,
+pegen pollenet eo un dachenn.
+Ha goude-se, sevel patromoù diwar ar roadennoù dastumet. »
+
+Gant ur patrom a ya mat en-dro e c'heller c'hoari gantañ.
+Cheñch un draig, ur parametr, ha gwelet penaos e teu da vezañ an disoc'h.
+Klask gwelet penaos 'vefe a-benn  50 vloaz, da skouer, gant un hin disheñvel.
+Evit bezañ ar resisañ posubl he deus graet, Sandra Lavorel,
+taolioù-esae en Alpoù, ha muzuliet he deus ar parametroù
+gant temperadurioù tommoc'h, pe nebeutoc'h a zour, pe nebeutoc'h a ec'h.
+
+Ouzhpenn da se eo bet o welet tud, n'eo ket chomet en e laboratouer.
+Bet eo o welet an dud o chom er vro, ha deuet eo a-benn da gompren
+peseurt roll o deus, ar re-se, ivez, en ekosistemoù a-vremañ.
+Pa vez graet enklaskoù ganti e klask lakaat an holl er jeu :
+al labourerien douar, an departamantoù, ar ministrerezh memes, ha kement zo.
+Stalieroù vez aozet evit lakaat an holl da gaozeal asambles.
+Eviti eo ret kaout kement a dud evit bezañ gouest da c'hoût
+penaos implijout an douar hep distruj servijoù an ekosistemoù.
+
+Darempredoù gant an dud etrezo evit klask adskoulmañ an darempredoù
+etre an dud hag an natur neuze.
+
+Setu berr-ha-berr poltred 2 skiantourez, zo bet roet dezho ur vedalenn gant ar CNRS ar bloaz-mañ.
+Evel just zo bet medalennoù all, met an re-se a ro spi, me gav.
+Diskouez a ra zo tud, skiantourezed aze, zo vont war-raok, o vountañ harzoù ar gouiziegezhioù.
+Evit kompren gwelloc'h an endro hag ivez
+evit doujañ muioc'h d'an endro.
+
+
+{{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/35-beg-heskenn-oceanopolis/index.br.md

@@ -0,0 +1,92 @@
+---
+title: "#35 Beg-heskenn Oceanopolis"
+date: 2023-12-27T12:00:00+02:00
+draft: false
+image: "./begouHeskenn.jpg"
+slug: "35-beg-heskenn-oceanopolis"
+---
+
+{{< block_color blue >}}
+Setu treuzskrivadur ar gronikenn [**Beg-heskenn Oceanopolis**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/beg-heskenn-oceanopolis).
+{{< /block_color >}}
+
+
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/beg-heskenn-oceanopolis/embed/light" >}}
+
+---
+
+Hiziv vo kontet eus ul loen a oa e Brest betek miz Here 2023.
+Ral eo gwelet loened eus ar spesad-mañ, rak en arvar da vervel emaint.
+N'eus ket kalz deuzouto neuze.
+N'eus ket muioc'h 'vit pevar loen e akwariomoù Europa a-bezh, soñjit ta.
+Lakaet vo ar gaoz war ar begoù-heskenn, pe ar pesked-heskenn : les poissons-scies.
+
+Petra int ?
+Pesked int, e isklas ar rinkined hag ar raeed.
+Un doare rae eo e gwirionez, unan bras a-walc'h, e-tro 3 metr pe brasoc'h c'hoazh.
+Plat int, o beg zo eus tu ar c'hof, hag an daoulagad eus an tu all, tu ar c'hein.
+Met dreist-holl e vezont anavezet diouzhtu gant o fri hir, a zo anvet ur "rostre".
+Stumm un heskenn zo dezhañ.
+Ha setu eus pelec'h e teu an anv "beg heskenn" neuze.
+War an heskenn vez kavet seurt dent.
+Ne servijont ket da zebriñ e gwirionez, re bell int deus ar beg.
+Met gras dezho eo gouest ar pesked-se da glask preizhoù.
+
+Gouest int da vevañ en dourioù leidek, dourioù "turbides",
+dourioù louz, un tamm, m'ho peus c'hoant.
+Dourioù lec'h ma vez ket gwelet kalz traoù, ha setu giz-se zo ezhomm
+da santout ar preizhoù gant un doare all, un doare ha n'eo ket an daoulagad.
+Ar begoù-heskenn a ra 'giz an ornitorinked, m'ho peus soñj eus ar gronikenn diwar o fenn.
+Implijout a reont an elektrolec'hiañ pe l'électrolocalisation ma karit.
+Rak tredan zo en dour pa fiñv ul loen bennak.
+N'eus ket kalz evel-just, met pa fiñv kigenn ul loen bennak
+vez krouet ur maez tredan, un champ électrique.
+'Pezh a c'hell santout, detektiñ, ar begoù heskenn, gras d'o fri dreist-holl.
+
+Un dra dibar all zo dezho : gall' reont bevañ e dourioù sall ha dourioù dous.
+Dre-se e c'hellont chom er mor pe er sterioù, en aberioù, ha kement zo.
+An dra-se zo dibar a-walc'h, rak bevañ er mor n'eo ket tamm ebet ar memestra 'giz bevañ en dour dous.
+Er mor zo kalz muioc'h a hollen eget e gwad ar pesked.
+Blam ma evont dour sall atav e rankont ezverañ, kas an hollen er maez eus o c'horf atav.
+En tu all, an dour dous n'eo ket ken sall hag o gwad.
+Er c'hontroll neuze, vez ezveret kalz troazh, kalz staot, kalz dour e gwirionez.
+Klask a ra al loened kaout un troazh gant nebeut-tre a hollen evit mirout anezhañ 'ba o c'horf.
+Neuze zo 2 zoare disheñvel-mik d'ober war-dro pegen sall eo an dour tro-dro d'al loened mor,
+ha n'eo ket ken aes-se bezañ gouest d'ober an daou !
+
+Kavet e vez ar begoù-heskenn un tamm pep lec'h er morioù tro-dro da c'houriz ar bed,
+tro-dro d'an ekwateur ma karit.
+Met, 'giz meus laret bremaik, en arvar emaint, ha ne vezont ket kavet kement-se ken.
+Pad pell oa bet gwerzhet ar "rostre", fri ar pesked-se,
+pe c'hoazh an angelloù, les nageoires.
+Ha disoc'h bloavezhioù ha bloavezhioù giz-se zo : nebeutoc'h-nebeutañ a vegoù-heskenn.
+
+Ha, 'giz 'meus laret bremaik ivez, unan zo, ur barez zo, e Brest.
+Pe kentoc'h, unan 'oa e Brest betek an diskar amzer 2023.
+Ar skipailhoù skiantel zo o klask ober un dra bennak ganti.
+Kaset eo bet, ken sioul ha ma c'haller evel-just, da Vontpelhier,
+pell a-walc'h eus Breizh neuze, evit ober anaoudegezh gant ur par.
+Ar pal eo klask lakaat an 2 loen-se da strujañ.
+Gant un tamm chañs e c'hallfent en em glevet mat ha kaout peskigoù-heskenn.
+Ouzhpenn da se e rofe d'ar skiantourezed ha d'ar skiantourien da c'hoût muioc'h diwar-benn ar spesad.
+Goût a reer eo ar re-se vibevc'haner, ovovivipare e galleg.
+Da lâret e savont vioù, met ar vioù-se a chom e korf ar vamm, ha diflukañ a reont enni.
+Ar peurrest, 'at, n'ouzer ket.
+'Pad pegeit e chom leuniet ar barezed, pet peskig vez ganet war un dro,
+e peseurt mare e  c'hellont strujañ… Kalz pikoù goulenn zo !
+
+An taol-ease gant an 2 loen a servij d'un dra all c'hoazh.
+Oceanopolis ha Planet Ocean, akwariom Montpelhier, o eus ur c'hefridi a-bouez
+Reiñ d'an dud, d'ar publik, da gompren pegen bresk eo an endro.
+Ne vo ket saveteet ar spesad en un akwariom evel-just.
+Ar pezh a gont eo kentoc'h, cheñch an doare da besketa,
+'blam ma vez tapet begoù-heskenn dre fazi e rouejoù ar besketourien.
+Re aes eo dezho bezañ rouestlet, luziet 'ba'r rouedoù gant o fri hir mod-se.
+Hag un dra all zo a lak diaes ar re-se eo cheñchamant al lec'hioù ma c'hallont bevañ.
+An aberioù da skouer, pe ar mangrovioù, zo o cheñch, pe distrujet vezont memes.
+
+Kalon vat d'ar barez zo bet kaset da Vontpellier, kalon vat d'ar spesad a-bezh.
+Ha dalc'homp da zeskiñ diwar-benn ar begoù-heskenn neuze, hag e-pad pell c'hoazh, michañs.
+
+
+{{< cc "by nc" >}}

content/podcasts/brav-ha-bev/35-beg-heskenn-oceanopolis/index.fr.md

@@ -0,0 +1,92 @@
+---
+title: "#35 Beg-heskenn Oceanopolis"
+date: 2023-12-27T12:00:00+02:00
+draft: false
+image: "./begouHeskenn.jpg"
+slug: "35-beg-heskenn-oceanopolis"
+---
+
+{{< block_color blue >}}
+Transcription de l'épisode [**Beg-heskenn Oceanopolis**](https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/beg-heskenn-oceanopolis).
+{{< /block_color >}}
+
+
+{{< castopod playerUrl="https://podkast.fedi.bzh/@brav_ha_bev/episodes/beg-heskenn-oceanopolis/embed/light" >}}
+
+---
+
+Hiziv vo kontet eus ul loen a oa e Brest betek miz Here 2023.
+Ral eo gwelet loened eus ar spesad-mañ, rak en arvar da vervel emaint.
+N'eus ket kalz deuzouto neuze.
+N'eus ket muioc'h 'vit pevar loen e akwariomoù Europa a-bezh, soñjit ta.
+Lakaet vo ar gaoz war ar begoù-heskenn, pe ar pesked-heskenn : les poissons-scies.
+
+Petra int ?
+Pesked int, e isklas ar rinkined hag ar raeed.
+Un doare rae eo e gwirionez, unan bras a-walc'h, e-tro 3 metr pe brasoc'h c'hoazh.
+Plat int, o beg zo eus tu ar c'hof, hag an daoulagad eus an tu all, tu ar c'hein.
+Met dreist-holl e vezont anavezet diouzhtu gant o fri hir, a zo anvet ur "rostre".
+Stumm un heskenn zo dezhañ.
+Ha setu eus pelec'h e teu an anv "beg heskenn" neuze.
+War an heskenn vez kavet seurt dent.
+Ne servijont ket da zebriñ e gwirionez, re bell int deus ar beg.
+Met gras dezho eo gouest ar pesked-se da glask preizhoù.
+
+Gouest int da vevañ en dourioù leidek, dourioù "turbides",
+dourioù louz, un tamm, m'ho peus c'hoant.
+Dourioù lec'h ma vez ket gwelet kalz traoù, ha setu giz-se zo ezhomm
+da santout ar preizhoù gant un doare all, un doare ha n'eo ket an daoulagad.
+Ar begoù-heskenn a ra 'giz an ornitorinked, m'ho peus soñj eus ar gronikenn diwar o fenn.
+Implijout a reont an elektrolec'hiañ pe l'électrolocalisation ma karit.
+Rak tredan zo en dour pa fiñv ul loen bennak.
+N'eus ket kalz evel-just, met pa fiñv kigenn ul loen bennak
+vez krouet ur maez tredan, un champ électrique.
+'Pezh a c'hell santout, detektiñ, ar begoù heskenn, gras d'o fri dreist-holl.
+
+Un dra dibar all zo dezho : gall' reont bevañ e dourioù sall ha dourioù dous.
+Dre-se e c'hellont chom er mor pe er sterioù, en aberioù, ha kement zo.
+An dra-se zo dibar a-walc'h, rak bevañ er mor n'eo ket tamm ebet ar memestra 'giz bevañ en dour dous.
+Er mor zo kalz muioc'h a hollen eget e gwad ar pesked.
+Blam ma evont dour sall atav e rankont ezverañ, kas an hollen er maez eus o c'horf atav.
+En tu all, an dour dous n'eo ket ken sall hag o gwad.
+Er c'hontroll neuze, vez ezveret kalz troazh, kalz staot, kalz dour e gwirionez.
+Klask a ra al loened kaout un troazh gant nebeut-tre a hollen evit mirout anezhañ 'ba o c'horf.
+Neuze zo 2 zoare disheñvel-mik d'ober war-dro pegen sall eo an dour tro-dro d'al loened mor,
+ha n'eo ket ken aes-se bezañ gouest d'ober an daou !
+
+Kavet e vez ar begoù-heskenn un tamm pep lec'h er morioù tro-dro da c'houriz ar bed,
+tro-dro d'an ekwateur ma karit.
+Met, 'giz meus laret bremaik, en arvar emaint, ha ne vezont ket kavet kement-se ken.
+Pad pell oa bet gwerzhet ar "rostre", fri ar pesked-se,
+pe c'hoazh an angelloù, les nageoires.
+Ha disoc'h bloavezhioù ha bloavezhioù giz-se zo : nebeutoc'h-nebeutañ a vegoù-heskenn.
+
+Ha, 'giz 'meus laret bremaik ivez, unan zo, ur barez zo, e Brest.
+Pe kentoc'h, unan 'oa e Brest betek an diskar amzer 2023.
+Ar skipailhoù skiantel zo o klask ober un dra bennak ganti.
+Kaset eo bet, ken sioul ha ma c'haller evel-just, da Vontpelhier,
+pell a-walc'h eus Breizh neuze, evit ober anaoudegezh gant ur par.
+Ar pal eo klask lakaat an 2 loen-se da strujañ.
+Gant un tamm chañs e c'hallfent en em glevet mat ha kaout peskigoù-heskenn.
+Ouzhpenn da se e rofe d'ar skiantourezed ha d'ar skiantourien da c'hoût muioc'h diwar-benn ar spesad.
+Goût a reer eo ar re-se vibevc'haner, ovovivipare e galleg.
+Da lâret e savont vioù, met ar vioù-se a chom e korf ar vamm, ha diflukañ a reont enni.
+Ar peurrest, 'at, n'ouzer ket.
+'Pad pegeit e chom leuniet ar barezed, pet peskig vez ganet war un dro,
+e peseurt mare e  c'hellont strujañ… Kalz pikoù goulenn zo !
+
+An taol-ease gant an 2 loen a servij d'un dra all c'hoazh.
+Oceanopolis ha Planet Ocean, akwariom Montpelhier, o eus ur c'hefridi a-bouez
+Reiñ d'an dud, d'ar publik, da gompren pegen bresk eo an endro.
+Ne vo ket saveteet ar spesad en un akwariom evel-just.
+Ar pezh a gont eo kentoc'h, cheñch an doare da besketa,
+'blam ma vez tapet begoù-heskenn dre fazi e rouejoù ar besketourien.
+Re aes eo dezho bezañ rouestlet, luziet 'ba'r rouedoù gant o fri hir mod-se.
+Hag un dra all zo a lak diaes ar re-se eo cheñchamant al lec'hioù ma c'hallont bevañ.
+An aberioù da skouer, pe ar mangrovioù, zo o cheñch, pe distrujet vezont memes.
+
+Kalon vat d'ar barez zo bet kaset da Vontpellier, kalon vat d'ar spesad a-bezh.
+Ha dalc'homp da zeskiñ diwar-benn ar begoù-heskenn neuze, hag e-pad pell c'hoazh, michañs.
+
+
+{{< cc "by nc" >}}

themes/theme-blog-ewen

@@ -1 +1 @@
-Subproject commit 2bcb3f1dc97970489f4bcb92ed27c65137ca3c16
+Subproject commit 3488208d8d07c4699a9ae26e8b0f7d7aac68b641